📜 İttihat ve Terakki Cemiyeti Nedir?
İttihat ve Terakki Cemiyeti (Resmî adı: Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti), Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde kurulmuş, ülkenin siyasi hayatında son derece etkili olan gizli bir dernek ve daha sonra siyasi bir partiydi. Temel amacı, Osmanlı İmparatorluğu'nu dağılmaktan kurtarmak ve anayasal bir monarşiye dönüştürmekti.
🎯 Kuruluş Amacı ve Temel İdeolojisi
- 💡 Osmanlı İmparatorluğu'nu içinde bulunduğu bunalımdan kurtarmak.
- ⚖️ 1876 Kanun-ı Esasi'sini (ilk Osmanlı anayasası) yeniden yürürlüğe koymak ve II. Meşrutiyet'in ilan edilmesini sağlamak.
- 🤝 Farklı etnik ve dini grupları "Osmanlıcılık" fikri etrafında birleştirerek imparatorluğun bütünlüğünü korumak.
- 🛡️ Ülkeyi mutlakıyet yönetiminden (padişahın tek söz sahibi olduğu sistem) kurtarmak.
⏳ Tarihsel Gelişimi
- 📌 1889: İlk olarak "İttihat-ı Osmani" adıyla, Tıbbiye öğrencileri tarafından gizli bir cemiyet olarak kuruldu.
- 📌 1895: Adı "Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti" olarak değiştirildi ve Avrupa'da yaşayan Jön Türkler arasında yaygınlaştı.
- 🚂 1908: II. Meşrutiyet'in İlanı. Cemiyet, Resneli Niyazi Bey ve Enver Paşa gibi subayların öncülüğünde Makedonya'da dağa çıkıp padişah II. Abdülhamid'e meşrutiyeti yeniden ilan ettirdi. Bu olay, tarihte "1908 Jön Türk Devrimi" olarak bilinir.
- ⚔️ 1913: Bâb-ı Âli Baskını ile hükümeti tamamen ele geçirerek fiilen iktidarı üstlendi. Bu tarihten sonra ülke, "Üç Paşalar" olarak anılan Enver, Talat ve Cemal Paşalar'ın etkisi altına girdi.
- 💥 1914-1918: Cemiyet, Osmanlı İmparatorluğu'nu I. Dünya Savaşı'na soktu. Savaşın kaybedilmesi ve imparatorluğun dağılmasıyla birlikte sorumlu tutuldular.
- 🔚 1918: Savaşın sonunda parti kendini feshetti ve liderleri yurt dışına kaçtı.
👥 Önemli Lider ve İsimleri
- Enver Paşa ➡️ Harbiye Nazırı (Savunma Bakanı)
- Talat Paşa ➡️ Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) ve Sadrazam (Başbakan)
- Cemal Paşa ➡️ Bahriye Nazırı (Denizcilik Bakanı)
- Dr. Nazım Bey ➡️ Cemiyetin önemli teorisyenlerinden
- Ziya Gökalp ➡️ Cemiyetin fikir babalarından, Türkçülük akımının öncüsü
📈 Etkileri ve Sonuçları
- ✅ Meşrutiyet yönetimini geri getirerek demokratik bir adım attı.
- ❌ İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'na sokması ve savaş sırasında uyguladığı politikalar (örneğin, Tehcir Kanunu) büyük tartışmalara neden oldu.
- 🇹🇷 İttihat ve Terakki'nin fikirleri ve kadroları, ileride kurulacak olan Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini atan Millî Mücadele hareketinin de altyapısını oluşturdu. Mustafa Kemal Atatürk de bir dönem bu cemiyetin üyesi olmuştu.
💎 Özetle: İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı İmparatorluğu'nun son 30 yılına damgasını vurmuş, modernleşme ve merkezi otoriteyi güçlendirme çabalarıyla Türk siyasi tarihinin en önemli aktörlerinden biridir. Hem aydınlanmacı hem de otoriter yönleriyle tarihçiler tarafından hala tartışılmaktadır.
