Kısa Çizgi (-) Kullanımı
📏 Kısa Çizgi (-) Nedir ve Nerelerde Kullanılır?
Merhaba! Bugünkü dersimizde, noktalama işaretleri ailesinin önemli ve sıkça karıştırılan bir üyesi olan kısa çizgiyi (-) inceleyeceğiz. Bu işaret, hem yazım kurallarında hem de günlük kullanımda belirli kurallara tabidir. Gelin, bu kuralları birlikte öğrenelim.
🎯 Kısa Çizgi (-) Nedir?
Kısa çizgi, tire olarak da bilinen, kelimeler arasında veya içinde kullanılan noktalama işaretidir. Uzun çizgi (—) ve kesme işareti (') ile karıştırılmamalıdır. Temel işlevi, birleştirme ve ayırmadır.
📍 Kısa Çizginin Kullanım Alanları
1. 🧩 Satır Sonunda Kelime Bölme
Bir satıra sığmayan kelimeleri, hecelerinden bölmek için kullanılır. Kurala uygun bölme yapmak önemlidir.
- Örnek: "Bu çok uzun bir kelime: öğ-ren-ci-li-k"
- Dikkat! Tek heceli kelimeler (spor, dert) ve özel isimler satır sonunda bölünmez.
2. 🔗 Dilbilgisinde Birleştirme
Kısa çizgi, bazı ek ve kökleri birleştirmede görev alır.
- Ekleri Köke Bağlama: Yapım ve çekim eklerini ayırmak için kullanılır. (gel-me-di, ev-de-ki)
- Birleşik Kelimelerde: Bazı birleşik kelimelerde iki sözcüğü birleştirir. (İzmir-İstanbul, Türkçe-İngilizce)
3. 🔢 Sayılar, Tarihler ve Aralıklar
Sayılar, tarihler ve aralıkları ifade ederken kullanılır. Bu, "kadar" anlamı katar.
- Sayı Aralıkları: 1998-2004 yılları arasında, sayfa 10-15
- Tarih Aralıkları: 29 Ekim-4 Kasım haftası
- Yol ve Bina Bilgileri: Ankara-İstanbul yolu, Atatürk Bulvarı No: 15-17
4. 🧮 Matematiksel İfadeler
Matematikte çıkarma işlemi veya negatif sayıları göstermek için kullanılır.
- Örnek: \( 15 - 5 = 10 \) veya sıcaklık \(-5^\circ C\)
5. ✍️ Dil ve Yazım Kuralları
- Cümle İçi Açıklamalar: Parantez kadar resmi olmayan, vurgulu açıklamalar için. (O gün -herkes şaşırmıştı- çok erken geldi.)
- Harf ve Rakamları Ayırma: Bazı kısaltmalarda (TBMM-MMO, 12-A sınıfı).
- Dilbilimsel Gösterim: Ekleri göstermek için (-lik, -sız).
⚠️ Sık Yapılan Hatalar ve Uyarılar
- ❌ Kısa Çizgi (-) / Uzun Çizgi (—) Karışıklığı: Kısa çizgi birleştirir ve ayırır. Uzun çizgi ise konuşma çizgisi veya cümle içi ara sözlerde kullanılır. Klavyedeki "tire" işareti kısa çizgidir.
- ❌ Kesme İşareti (') ile Karıştırmayın: Kesme işareti aitlik ve kısaltmalar içindir (Ali'nin, TDK'nin).
- ✅ Boşluk Kuralı: Kısa çizgi, aralık belirtirken (1990-2000) ve satır sonu bölmede boşluksuz kullanılır. Ara sözlerde ise çizginin her iki yanında boşluk olmalıdır.
📚 Özet
Kısa çizgi (-), yazım dilimizin yapı taşlarından biridir. Temel işlevleri bölme, birleştirme ve aralık göstermedir. Doğru kullanıldığında yazınızın daha anlaşılır ve profesyonel olmasını sağlar. Bir sonraki yazınızda bu kuralları uygulamayı unutmayın!
