📚 KPSS Türkçe: Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı ve Kullanım Kuralları
Sevgili KPSS adayları, Türkçe testinde soru kaçırmamanız için noktalama işaretlerinin kullanımını çok iyi bilmeniz gerekiyor. Bu konu, anlamı ve vurguyu doğru yorumlamak için anahtar niteliğindedir. İşte size maddeler halinde, pratik kurallar ve örneklerle hazırlanmış kapsamlı bir ders notu.
🎯 Noktalama İşaretlerinin Önemi
Noktalama işaretleri, yazıda anlam karışıklığını önler, okumayı ve anlamayı kolaylaştırır. KPSS'de doğrudan kural sorusu olarak veya paragraf, anlatım bozukluğu, cümle yorumlama sorularında dolaylı olarak karşınıza çıkar.
1. Nokta ( . )
- ✅ Cümlenin sonuna konur: Bugün ders çalıştım.
- ✅ Kısaltmaların sonuna konur: Prof. (Profesör), Alb. (Albay) (Ancak TBMM, kg, cm gibi kısaltmalara konmaz.)
- ✅ Sıra gösteren sayılardan sonra konur: II. Mehmet, 15. yüzyıl
- ✅ Tarih yazımında gün, ay, yılı ayırır: 29.10.2023
- ✅ Saati, dakika ve saniyeden ayırır: Toplantı 14.30'da başlayacak.
2. Virgül ( , )
- ✅ Eş görevli sözcükleri ayırır: Kalem, defter, kitap ve silgi aldı.
- ✅ Uzun cümlelerde özneyi vurgulamak için kullanılır: Ahmet, dün gece bize geldi.
- ✅ Hitap sözlerinden sonra kullanılır: Sayın Başkan, söz sırası sizde.
- ✅ Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılır: Bu konuyu, elbette hepiniz biliyorsunuz, tekrar edeceğiz.
- 🛑 DE/DA bağlacından önce virgül konmaz. Ancak vurgu için konabilir: Ben de geldim. (Standart) / Ben, de geldim. (Vurgulu, "ben bile" anlamında)
3. Noktalı Virgül ( ; )
- ✅ Öğeleri arasında virgül bulunan cümleleri ayırmak için kullanılır: Öğrenciler kalem, defter; öğretmenler tahta, tebeşir getirdi.
- ✅ Birbiriyle bağlantılı ama kendi içinde bağımsız cümleleri ayırır: Sabah erken kalktı; ancak yine de yetişemedi.
4. İki Nokta ( : )
- ✅ Açıklama yapılacak veya örnek verilecek yerlerde kullanılır: İki şeye çok dikkat eder: disiplin ve plan.
- ✅ Alıntı cümlelerden önce kullanılır: Atatürk diyor ki: "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir."
- ✅ Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 16:4=4
5. Üç Nokta ( … )
- ✅ Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: Dışarıda öyle güzel bir hava var ki…
- ✅ Alıntılarda atlanan kısımları belirtmek için kullanılır.
- ✅ Söylenmek istenmeyen sözler yerine kullanılır: Şu … adam yine gelmiş.
6. Soru İşareti ( ? )
- ✅ Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur: Bugün bize gelecek misin?
- ✅ Kuşku, bilinmezlik bildiren durumlarda parantez içinde kullanılır: Ankara'da 1496 (?) yılında doğmuş.
- 🛑 Soru eki veya sözcüğü olup da soru anlamı taşımayan cümlelere konmaz: Neden gelmediğini bilmiyorum.
7. Ünlem İşareti ( ! )
- ✅ Şaşırma, korku, sevinç, kızma gibi duyguları ifade eden cümlelerin sonuna konur: Eyvah, geç kaldım!
- ✅ Hitap, seslenme sözlerinden sonra kullanılır: Ey Türk gençliği!
8. Tırnak İşareti ( “ ” )
- ✅ Doğrudan alıntı cümleleri belirtir: Öğretmen, "Yarın sınav var," dedi.
- ✅ Vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınabilir: Bu "çalışma" dediğin nedir?
9. Kesme İşareti ( ’ )
- ✅ Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır: Ankara’ya, Türkçe’nin (Ancak son düzenlemelere göre kurum adlarında ayrılmayabilir. KPSS'de genellikle ayrılan kullanım sorulur).
- ✅ Kısaltmalara ve sayılara gelen ekleri ayırmak için: KPSS’ye, 1985’te
- 🛑 Sonunda 3. tekil şahıs iyelik eki (-ı/-i/-u/-ü) bulunan özel isimlere kesme konmaz: Ahmet Bey, Ziya Gökalp Bulvarı (Ahmet Bey'i, Ziya Gökalp Bulvarı'na şeklinde ayrılır).
📌 KPSS'de Sık Çıkan İnce Noktalar
- "Ve, veya, yahut" bağlaçlarından önce genellikle virgül konmaz. Ancak cümleleri bağlıyorsa veya vurgu için konabilir.
- "Mi" soru edatı kendinden önceki sözcükten her zaman ayrı yazılır ve kendisinden sonra gelen eklerle bitişik. Soru anlamı yoksa sonuna soru işareti konmaz.
- İkilemeler arasına hiçbir noktalama işareti konmaz: Yavaş yavaş, koşa koşa (doğru).
- Sıralı cümleleri ayırırken öğeler arasında virgül, cümleler arasında noktalı virgül kullanılır.
✅ Pratik Çalışma Önerisi
Bu kuralları öğrendikten sonra, elinize bir roman veya gazete alın ve rastgele bir paragraf seçin. Her kullanılan noktalama işaretinin hangi kurala dayandığını kendi kendinize açıklayın. Bu, konuyu pekiştirmenin en etkili yoludur.
Başarılar dileriz! ✨
