⛰️ Türkiye'nin Yeryüzü Şekilleri
Türkiye, Alp-Himalaya kıvrım kuşağında yer alması nedeniyle çeşitli ve engebeli bir yeryüzü yapısına sahiptir. Ortalama yükseltisi fazla olan ülkemizde dağlar, platolar, ovalar ve kıyı şeritleri farklı özellikler gösterir.
- 🏔️ Dağlar: Türkiye'deki dağlar genellikle doğu-batı yönünde uzanır. Kuzey Anadolu Dağları (Karadeniz Dağları) ve Toros Dağları en önemli dağ sıralarıdır. Ağrı Dağı (5137 m) Türkiye'nin en yüksek noktasıdır.
- 🏞️ Platolar: Akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış yüksek düzlüklerdir. İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın olarak görülür. Önemli platolar arasında Erzurum-Kars, Yazılıkaya ve Obruk platoları sayılabilir.
- 🌾 Ovalar: Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla dolmuş, genellikle verimli tarım alanlarıdır. Delta ovaları (Çukurova, Bafra, Çarşamba), tektonik ovalar (Erzincan, Muş) ve karstik ovalar (Acıpayam, Tefenni) gibi farklı türleri bulunur.
- 🌊 Kıyılar: Türkiye'nin üç tarafı denizlerle çevrilidir. Kıyı şekilleri bölgelere göre farklılık gösterir. Karadeniz kıyıları genellikle dağlık ve girintili çıkıntılıdır. Akdeniz kıyıları kalkerli araziler nedeniyle karstik şekiller gösterir. Ege kıyıları ise koy ve körfezlerin çokluğuyla dikkat çeker.
🌍 Türkiye'nin İklimi Etkileyen Faktörler
Türkiye'nin iklimi, matematiksel konum, özel konum ve yeryüzü şekilleri gibi çeşitli faktörlerden etkilenir.
- 📍 Matematiksel Konum: Türkiye, 36° - 42° kuzey enlemleri arasında yer alır. Bu durum, ülkemizin orta kuşakta yer almasına ve dört mevsimin belirgin olarak yaşanmasına neden olur. Güneş ışınlarının geliş açısı güneyden kuzeye doğru azalır, bu da sıcaklıkların kuzeye doğru düşmesine yol açar.
- ⛰️ Özel Konum:
- Denizlere göre konum: Üç tarafının denizlerle çevrili olması kıyı bölgelerinde ılıman iklimlerin görülmesine neden olur.
- Yükselti: Batıdan doğuya doğru yükseltinin artması sıcaklıkların düşmesine ve karasal iklimin etkisinin artmasına yol açar.
- Dağların uzanış doğrultusu: Dağların kıyıya paralel uzanması deniz etkisinin iç kesimlere ulaşmasını engeller. Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde bu durum belirgindir.
- 💨 Hava Kütleleri: Türkiye'nin iklimi, farklı hava kütlelerinin etkisi altındadır.
- Sibirya yüksek basıncı: Kış aylarında soğuk ve kar yağışlı havalara neden olur.
- Basra alçak basıncı: Yaz aylarında sıcak ve kurak havalara neden olur.
- Atlas okyanusu cephesi: Ilıman ve yağışlı havalara neden olur.
🌡️ Türkiye'de Görülen İklim Tipleri
Türkiye'de farklı bölgelerde farklı iklim tipleri görülür.
- ⚫ Karadeniz İklimi: Her mevsim yağışlı, ılıman bir iklimdir. Yazlar serin, kışlar ılıktır. Yıllık sıcaklık farkı azdır. Doğal bitki örtüsü ormandır.
- ☀️ Akdeniz İklimi: Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yıllık sıcaklık farkı azdır. Doğal bitki örtüsü makidir.
- 🌾 Karasal İklim: Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yıllık sıcaklık farkı fazladır. İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülür. Doğal bitki örtüsü bozkırdır.
- 🌤️ Geçiş İklimleri: Farklı iklim tiplerinin özelliklerini taşıyan geçiş bölgelerinde görülür. Örneğin, Marmara Bölgesi'nde hem Karadeniz hem de Akdeniz ikliminin özellikleri görülür.
