Kuran-ı Kerim, Allah'ın insanlığa son mesajı olarak, sadece bir vahiy metni değil, aynı zamanda “apaçık bir kitap” olma vasfını taşır. Tebyin kavramı, bu açıklayıcılık, netleştirme ve anlaşılır kılma işlevinin merkezinde yer alır. Bu yazıda, Kuran'ın tebyin özelliğini, hangi alanlarda nasıl bir açıklama getirdiğini ve bu özelliğin Müslümanlar için anlamını ele alacağız.
Tebyin, Arapça'da "beyan" kökünden gelir ve bir şeyi açıklamak, aydınlatmak, netleştirmek, kapalılıktan kurtarmak anlamlarını taşır. Kuran-ı Kerim, pek çok ayetinde kendisinin “apaçık bir kitap”, “hak ile batılı ayıran” (Furkan) ve “her şeyi açıklayan” bir rehber olduğunu vurgular. Tebyin, bu ilahi beyanın temel işlevlerinden biridir.
Kuran, Allah'ın varlığı, birliği, sıfatları, melekler, kitaplar, peygamberler, ahiret ve kader gibi temel inanç esaslarını (akaid) her türlü şüphe ve karmaşadan uzak, net bir şekilde ortaya koyar. Örneğin, İhlas Suresi, tevhid inancını eşsiz bir özetle açıklar.
Namaz, oruç, zekat, hac gibi temel ibadetlerin ana hatları, farzları, vacipleri ve eda şekilleri Kuran'da belirtilmiştir. Ayrıca, aile hukuku (nikah, boşanma, miras), ceza hukuku ve sosyal ilişkilerle ilgili temel ilke ve sınırlar (hudud) açıklanmıştır.
İyi (maruf) ve kötü (münker) nedir? Erdemli bir insan nasıl olmalıdır? Kuran, adalet, merhamet, doğruluk, sabır, şükür, infak, ahde vefa gibi ahlaki değerleri somut örnekler ve peygamber kıssalarıyla açıklar.
Göklerin ve yerin yaratılışı, insanın yaratılış safhaları, tabiat kanunlarına işaretler (ayetler) Kuran'da, insanı düşündürmek ve Yaratıcı'yı tanıtmak amacıyla açıklanır. Bu, bilimsel bir ders kitabı değil, tefekkür ve hidayet için bir çağrıdır.
Peygamberlerin ve geçmiş toplumların hikayeleri (kıssalar), sadece tarihi bilgi vermek için değil, insanlığa ders (ibret) alınacak sonuçlar çıkarmaları, doğru yolu bulmaları için açıklayıcı bir üslupla anlatılır.
Kuran-ı Kerim'in tebyin özelliği, onun sadece seçkin bir zümrenin anlayabileceği gizemli bir metin değil, tüm insanlığa hitap eden, anlaşılır ve uygulanabilir bir hayat rehberi olduğunun kanıtıdır. Bu açıklayıcılık, okuyucuyu pasif bir alıcı değil, aktif bir anlam arayıcısı olmaya davet eder. Tebyin, Kuran'ın üzerini örtmek değil, onu anlamak için çaba göstermemiz gerektiğini hatırlatır. Nitekim bir ayette şöyle buyrulur: “İşte bu (Kuran), insanlara bir açıklama, sakınanlara da bir öğüt ve yol göstermedir.” (Ali İmran, 138)
Kuran'ın bu açıklayıcı ışığı, onu okuyan, üzerinde düşünen ve mesajını hayatına taşımak isteyen herkes için daima yolunu aydınlatmaya devam edecektir.
