# 📚 Ders Notu: Kütle Ölçümü ve Eşit Kollu Terazi
⚖️ Kütle Nedir ve Neden Ölçülür?
Kütle, bir cismin sahip olduğu madde miktarının ölçüsüdür. Kütle, değişmeyen bir özellik olup bulunduğu yere göre değişmez. Bu nedenle kütle ölçümü, bilimsel çalışmaların, ticaretin ve günlük yaşamın temel ihtiyaçlarından biridir.
🔬 Kütle Nasıl Ölçülür?
Kütle ölçümü için en yaygın kullanılan araç terazilerdir. Teraziler, kütleleri karşılaştırma prensibiyle çalışır. Kütle ölçüm birimi olarak gram (g) ve kilogram (kg) kullanılır.
📊 Kütle Ölçüm Araçları:
- ⚖️ Eşit Kollu Terazi (En temel ve hassas ölçüm)
- 🔄 Baskül (Ağır kütleler için)
- 📐 Elektronik Terazi (Dijital okuma, yüksek hassasiyet)
- ⚗️ Analitik Terazi (Laboratuvarlarda çok hassas ölçümler için)
🎯 Eşit Kollu Terazinin Çalışma Prensibi
Eşit kollu terazi, bir destek noktası (mihver) etrafında serbestçe dönebilen, kolları eşit uzunlukta olan bir çubuktan oluşur. Terazinin çalışma prensibi momentler dengesine dayanır.
📐 Moment Denge Prensibi:
Eşit kollu terazide denge sağlandığında:
\( Sol\;Koldaki\;Kütle \times Kol\;Uzunluğu = Sağ\;Koldaki\;Kütle \times Kol\;Uzunluğu \)
Kollar eşit uzunlukta olduğu için denklem şu şekilde sadeleşir:
\( m_1 = m_2 \)**
Yani, terazi dengedeyse sol ve sağ kefedeki kütleler birbirine eşittir.
🔧 Eşit Kollu Terazinin Bölümleri
- 🏗️ Taşıyıcı Ayak ve Sütun: Teraziyi destekler
- ⚖️ Denge Çubuğu (Gösterge): Denge durumunu gösterir
- 🥘 Kefeler: Kütlelerin konulduğu bölümler
- ⚙️ Mihver (Destek Noktası): Denge çubuğunun döndüğü nokta
- 🏷️ Binici: Hassas ayar için kullanılan küçük ağırlık
- ⚖️ Gramlar ve Miligramlar: Standart kütleler
📝 Eşit Kollu Terazi ile Kütle Ölçme Adımları
- 🧹 Teraziyi sıfırla: Boş kefelerde dengeyi sağla (binici ile ayar yap)
- 📦 Cismi kefeye yerleştir: Ölçülecek cismi sol kefeye koy
- ⚖️ Standart kütleleri ekle: Sağ kefeye gramları ekleyerek dengeyi sağla
- 🎯 Hassas ayar yap: Denge tam sağlanamazsa binici kullan
- 🧮 Toplam kütleyi hesapla: Sağ kefedeki kütlelerin toplamını bul
🧮 Örnek Hesaplama:
Bir cismi ölçerken sağ kefede 10g, 5g ve 2g'lık kütleler kullandıysak ve binici 4. bölmedeyse (her bölme 0.1g ise):
\( Toplam\;Kütle = 10g + 5g + 2g + (4 \times 0.1g) = 17g + 0.4g = 17.4g \)**
⚠️ Eşit Kollu Terazi Kullanırken Dikkat Edilecekler
- 🧪 Teraziyi titreşimsiz, düz bir zemine yerleştir
- 👐 Kefelere cisimleri ve kütleleri nazikçe yerleştir
- 🌡️ Ölçümü oda sıcaklığında yap (aşırı sıcak/soğuktan kaçın)
- 💨 Teraziyi hava akımı olmayan bir yerde kullan
- 🧼 Kefeleri temiz tut, korozyonu önle
🔍 Eşit Kollu Terazinin Avantajları ve Sınırlılıkları
✅ Avantajları:
- Yüksek hassasiyet (miligram düzeyinde ölçüm)
- Mekanik yapısı sayesinde elektrik gerektirmez
- Uzun ömürlü ve dayanıklıdır
- Kalibrasyonu uzun süre bozulmaz
❌ Sınırlılıkları:
- Ölçüm süresi dijital terazilere göre daha uzundur
- Kullanımı daha fazla beceri gerektirir
- Taşınması ve kurulumu daha zordur
- Çok büyük kütleleri ölçemez
💡 Önemli Bilgiler
• Kütle ve ağırlık farklı kavramlardır. Ağırlık, kütleye etki eden yerçekimi kuvvetidir.
• Eşit kollu terazi, kütle ölçtüğü için aynı cisim Dünya'da ve Ay'da aynı değeri verir.
• Terazinin hassasiyeti, binicinin bir bölme hareketiyle ölçülebilen en küçük kütle değişimidir.
🎓 Sonuç: Eşit kollu terazi, kütle ölçümünün en temel ve güvenilir yöntemlerinden biridir. Moment prensibine dayalı çalışması, fizik kanunlarının pratik uygulamasının mükemmel bir örneğidir. Modern dijital terazilerin yaygınlaşmasına rağmen, eşit kollu teraziler laboratuvarlarda ve eğitim kurumlarında önemini korumaktadır.
