Mahlas ve tapşırma arasındaki fark

Question

Mahlasın şairin takma adı olduğunu biliyorum ama tapşırmanın tam olarak ne işe yaradığını karıştırıyorum. İkisi de divan edebiyatında geçiyor ve hangi durumda hangisinin kullanıldığını anlamakta zorlanıyorum. Aradaki ince farkı basitçe anlatabilecek var mı?

Answer 1

Mahlas Nedir?

Mahlas, bir şairin şiirlerinde kullandığı takma addır. Özellikle Divan Edebiyatı ve Halk Edebiyatı'nda yaygın olarak görülür. Şair, gerçek adını kullanmak yerine, kendisine özgü seçtiği bu ismi şiirlerinde kullanır.

Mahlasın genellikle şiirin son beyitinde geçer. Bu beyite "tapşırma" veya "mahlas beyiti" denir.

Tapşırma Nedir?

Tapşırma, Âşık Edebiyatı'na özgü bir terimdir. Âşığın, şiirinde mahlasını söylediği dörtlüğe verilen isimdir. Yani tapşırma, mahlasın yer aldığı bir bölüm veya dörtlüktür; mahlasın kendisi değildir.

Temel Farklar

• Mahlas bir isimdir (takma ad).
• Tapşırma ise bir bölümdür (mahlasın söylendiği dörtlük).

Örneklerle Açıklama

Divan Edebiyatı'ndan Örnek (Mahlas):

Fuzûlî, bir şairin mahlasıdır. Şiirinin son beyitinde şöyle der:

"Âşiyân-ı murg-i dil zülf-ü perîşânındadır
Kande olsam ey perî gönlüm senin yanındadır
Fuzûlî"

Burada "Fuzûlî", şairin mahlasıdır. Onu içeren son beyit ise mahlas beyitidir.

Halk Edebiyatı'ndan Örnek (Tapşırma):

Âşık Veysel'in bir şiirinin son dörtlüğü:

"Dostlar beni hatırlasın
Ben giderim adım kalır
Düğün olur bayram gelir
Veysel gider adı kalır"

Bu son dörtlüğün tamamı bir tapşırmadır. "Veysel" ise âşığın mahlasıdır.

Özet

• Mahlas: Takma addır. (Örn: Fuzûlî, Karacaoğlan, Nedim)
• Tapşırma: Mahlasın söylendiği bölümdür (genellikle son dörtlük veya beyit).

Kısacası, mahlas kimlik, tapşırma ise o kimliğin açıklandığı açıklama bölümü gibi düşünülebilir.