📌 Özel Adlara Gelen Çekim Ekleri ve Kesme İşareti
Bu kural, Türkçe yazım kurallarının en önemli ve sık uygulanan kurallarından biridir. Kısaca özetlemek gerekirse:
Özel adlara (isimlere) gelen her türlü çekim eki, bu addan bir kesme işareti ( ' ) ile ayrılır. Bu kural, yazı dilinde okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, karışıklığı önlemek için konulmuştur. ✅
👤 Hangi Adlar "Özel Ad"dır?
- 🗺️ Kişi adları ve soyadları: Ahmet, Ayşe Yılmaz, Mustafa Kemal Atatürk
- 🏛️ Kurum, kuruluş, dernek adları: Türk Dil Kurumu, Milli Eğitim Bakanlığı
- 🌍 Ülke, kıta, bölge, şehir, ilçe, köy adları: Türkiye, Asya, Akdeniz, İstanbul, Fethiye
- ⛰️ Dağ, deniz, göl, nehir adları: Ağrı Dağı, Karadeniz, Van Gölü, Kızılırmak
- 📚 Kitap, dergi, gazete, eser adları: Sinekli Bakkal, Hürriyet gazetesi, Mona Lisa
- 🎬 Hayvanlara verilen özel adlar: Tekir, Karabaş, Düldül
🔤 Hangi Ekler Ayrılır?
Özel adlara gelen ve kesme işareti ile ayrılması gereken ekler şunlardır:
- İyelik (Aitlik) Ekleri: (-ı, -i, -u, -ü, -sı, -si, -su, -sü)
➡️ Ahmet'in kalemi, Türkiye'nin başkenti, Pamukkale'nin güzelliği
- Hal Ekleri: (-ı, -i, -u, -ü, -e, -a, -de, -da, -te, -ta, -den, -dan)
➡️ İzmir'e gittik, Ayşe'yi gördüm, Ankara'dan geldi, okulda değil Okul'daydı (Okul özel isimse)
- Çoğul Eki: (-lar, -ler)
➡️ Bu konuyu Ayşe'ler biliyor. (Ayşe ve ailesi/arkadaşları), Alpler'in zirvesi
- Ek-Fiil: (-dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tir, -tur, -tür ve -idi, -imiş)
➡️ O kitap Mehmet'indir. Yarın İstanbul'daydım.
✍️ Kurallı Yazım Örnekleri
- 🎯 Doğru: Türkçe'yi çok seviyorum. Yanlış: Türkçeyi çok seviyorum.
- 🎯 Doğru: Yarın Van Gölü'ne gidiyoruz. Yanlış: Yarın Van Gölüne gidiyoruz.
- 🎯 Doğru: Bu davranış Atatürk'çe bir harekettir. Yanlış: Bu davranış Atatürkçe bir harekettir.
- 🎯 Doğru: Tiyatroya Zeynep'ler de gelecek. Yanlış: Tiyatroya Zeynepler de gelecek.
⚠️ İstisnalar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- ➡️ Kurum, kuruluş adlarına gelen ekler kesme ile ayrılmaz. Bu adlar, çekim eki almış gibi görünse de artık bir bütün olarak kabul edilir.
Örnek: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, İstanbul Üniversitesinde
- ➡️ Özel adlara getirilen yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz. Yapım ekleri, yeni bir sözcük türetir.
Örnek: Türkçecilik (Türkçe + cilik), İslamiyet (İslam + iyet), Ankaralı (Ankara + lı)
- ➡️ Sonunda p,ç,t,k ünsüzleri bulunan özel adlara ünlü ile başlayan ek geldiğinde yumuşama olursa kesme işareti kullanılır.
Örnek: Ağrı'ya gittim. (Ağrı -> Ağrı'ya), Renk'ı değil Reng'i (Renk özel isimse)
💡 Küçük İpucu: Aklına takıldığında kendine şu soruyu sor: "Bu bir özel isim mi (dünyada tek olan) ve ona bir çekim eki mi geliyor?" Cevabın "evet" ise, kesme işaretini kullanmalısın!
