Pandemi, bir hastalığın veya enfeksiyon etkeninin kıtalar arası yayılarak, çok geniş bir coğrafyada ve yüksek sayıda insanı etkilemesi durumuna verilen isimdir. Yunanca "pan" (tüm) ve "demos" (halk) kelimelerinden türemiştir. Temel özelliği, sadece yerel veya bölgesel kalmayıp dünya çapında yayılma kapasitesi göstermesidir.
1347-1351 yılları arasında Avrupa nüfusunun tahmini üçte birini yok eden bu pandemi, insanlık tarihinin en ölümcül salgınlarından biri olarak kayıtlara geçti.
H1N1 virüsünün neden olduğu bu pandemi, 50-100 milyon arası insanın hayatını kaybetmesine yol açtı. I. Dünya Savaşı'nın son dönemine denk gelmesi, yayılmasını hızlandıran faktörlerden biriydi.
1981'de tanımlanan HIV virüsü, bugüne kadar 40 milyondan fazla insanın ölümüne neden oldu. Halen devam eden bir pandemi olarak kabul edilmektedir.
2019'un son günlerinde Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu bu pandemi, modern küreselleşmiş dünyanın ilk büyük sınavı oldu. Tüm dünyada sağlık sistemleri, ekonomi ve günlük yaşam üzerinde derin etkiler bıraktı.
Bir salgının pandemi olarak ilan edilmesi yetkisi, Dünya Sağlık Örgütü (WHO)'ye aittir. WHO, aşağıdaki kriterleri değerlendirir:
Tarih boyunca pandemilerle mücadelede benzer yöntemler kullanılmıştır:
COVID-19 pandemisi, küresel sağlığın birbirine ne kadar bağlı olduğunu gösterdi. Hiçbir ülke bir pandemiyi tek başına durduramaz. Bilgi paylaşımı, dayanışma ve koordineli küresel eylem, gelecekteki pandemilerle başa çıkmanın anahtarı olacaktır. Ayrıca, doğa ile uyumlu yaşamanın ve ekosistemleri korumanın yeni hastalıkların ortaya çıkmasını önlemedeki rolü de daha iyi anlaşılmıştır.
Pandemi kavramı, artık sadece tıp kitaplarında değil, hepimizin günlük yaşam deneyiminin ve kolektif hafızasının bir parçası haline gelmiştir.
