📌 Paratiroit Bezi Nedir?
Paratiroit bezleri, boynun ön kısmında tiroid bezinin arkasında yer alan, genellikle dört adet (bazen daha fazla veya daha az) mercimek tanesi büyüklüğünde bezlerdir. Bu bezler, vücudun kalsiyum ve fosfor dengesini düzenleyen hayati bir hormon salgılar.
🎯 Paratiroit Bezinin Görevi
- 💡 Kan kalsiyum seviyesini dar bir aralıkta sabit tutmak.
- 🦴 Kemiklerdeki kalsiyumun serbestleşmesini sağlamak.
- 🧪 Böbreklerden kalsiyumun geri emilimini artırmak.
- 🔬 Bağırsaklardan kalsiyum emilimini dolaylı yoldan (D vitamini aktivasyonu ile) artırmak.
🧪 Parathormon (PTH) Nedir?
Parathormon (PTH), paratiroit bezlerinden salgılanan, 84 amino asitten oluşan bir peptit hormondur. Ana hedefi, kandaki kalsiyum seviyesini yükseltmektir.
⚙️ Parathormonun Etki Mekanizması
Parathormon, kan kalsiyumu düştüğünde salgılanır ve şu mekanizmalarla kalsiyum seviyesini yükseltir:
- 🦴 Kemikler Üzerine Etkisi: Osteoklast adı verilen kemik yıkım hücrelerini uyarır. Bu sayede kemiklerde depolanmış kalsiyum kana salınır.
- 🧪 Böbrekler Üzerine Etkisi:
- Kalsiyumun (
Ca²⁺) idrarla atılımını azaltır (geri emilimini artırır).
- Fosforun (
PO₄³⁻) idrarla atılımını artırır.
- D vitamininin aktif formu olan Kalsitriol'ün sentezini uyarır.
- 🔬 Bağırsaklar Üzerine Etkisi: Aktif D vitamini (Kalsitriol) seviyesini artırarak bağırsaklardan kalsiyum emilimini destekler. Bu etki dolaylıdır.
📊 Kalsiyum Dengesi ve PTH İlişkisi
Kanda kalsiyum seviyesi ile PTH salgısı arasında bir negatif geri bildirim (feedback) mekanizması vardır:
- ✅ Kan Kalsiyumu DÜŞERSE → PTH Salgısı ARTAR.
- ✅ Kan Kalsiyumu YÜKSELİRSE → PTH Salgısı AZALIR.
⚠️ Paratiroit Bezleri ile İlgili Bozukluklar
- Hiperparatiroidi (Aşırı PTH Salgısı): Kandaki kalsiyum seviyesi aşırı yükselir (hiperkalsemi). Kemiklerde zayıflama, böbrek taşı ve sindirim sorunları görülebilir.
- Hipoparatiroidi (Yetersiz PTH Salgısı): Kandaki kalsiyum seviyesi düşer (hipokalsemi). Kas krampları, spazmlar ve uyuşmalar görülebilir.
💡 Özet: Paratiroit bezleri ve onun hormonu olan Parathormon (PTH), vücudumuzun kalsiyum dengesini sağlayan hayati bir sistemdir. Kemik, böbrek ve bağırsaklar üzerindeki etkileriyle kanımızdaki kalsiyum miktarını sürekli olarak optimal seviyede tutar.
