🧠 Repolarizasyon Nedir? - Kalp Fizyolojisinde Temel Bir Kavram
Repolarizasyon, sinir hücreleri (nöronlar) ve kas hücreleri (özellikle kalp kası) gibi uyarılabilir dokularda, aksiyon potansiyeli sırasında oluşan elektriksel değişimlerin son aşamasıdır. Hücre zarının, uyarılma (depolarizasyon) sonrası dinlenme durumundaki elektriksel yüküne (istirahat membran potansiyeline) geri dönmesi sürecidir. Bu kavram, özellikle kardiyoloji ve EKG (elektrokardiyogram) yorumlamasında hayati öneme sahiptir.
⚡ Temel Elektrofizyoloji: Depolarizasyon ve Repolarizasyon
İstirahat halindeki bir hücrenin içi dışına göre negatif yüklüdür. Bu potansiyel farkı, iyon kanalları ve pompalar sayesinde korunur.
- 🎯 Depolarizasyon: Hücrenin uyarılmasıyla sodyum (Na⁺) iyonlarının hücre içine hücum etmesi sonucu, hücre içinin aniden pozitifleşmesidir. (Aksiyon potansiyelinin yükselen fazı).
- 🔄 Repolarizasyon: Hücrenin, bu uyarılmış durumdan çıkıp tekrar istirahat potansiyeline (-90 mV gibi) dönmesidir. Bu, potasyum (K⁺) iyonlarının hücre dışına çıkışı ve/veya kalsiyum (Ca²⁺) akımlarının kesilmesiyle gerçekleşir.
❤️ Kalpte Repolarizasyonun Önemi ve EKG'deki Yansıması
Kalp kasında repolarizasyon, EKG dalgasında belirgin şekilde görülür ve klinik tanıda çok önemlidir.
📈 EKG Dalgaları ile İlişkisi:
- P Dalgası: Atriyumların (kulakçık) depolarizasyonu.
- QRS Kompleksi: Ventriküllerin (karıncık) depolarizasyonu.
- T Dalgası: Ventriküllerin repolarizasyonunu temsil eder. 🎯 Bu nedenle, "repolarizasyon" denince EKG'de akla ilk gelen T dalgasıdır.
- U Dalgası (bazen): Papiller kasların veya Purkinje liflerinin repolarizasyonu.
⚠️ Repolarizasyon Bozuklukları ve Klinik Sonuçları
Repolarizasyon sürecindeki anormallikler, ciddi aritmilere ve ani kalp durmasına yol açabilir. EKG'de şu şekillerde görülebilir:
- T Dalgası Değişiklikleri: T dalgasının ters dönmesi (inversiyon), düzleşmesi veya aşırı yükselmesi.
- ST Segmenti Değişiklikleri: ST çökmesi (iskemi) veya yükselmesi (miyokard enfarktüsü, perikardit).
- QT Aralığının Uzaması: Ventriküler repolarizasyon süresinin uzamasıdır. Kalıtsal veya ilaç kaynaklı olabilir ve ölümcül ventriküler aritmi riskini (Torsades de Pointes) önemli ölçüde artırır. Formülü: \( QT_c = \frac{QT}{\sqrt{RR}} \) (Bazett formülü).
- Erken Repolarizasyon: Genellikle genç, sağlıklı bireylerde görülen ve çoğunlukla iyi huylu kabul edilen bir EKG paterni. ST segmentinde hafif yükselme ile karakterizedir.
🔬 Moleküler ve Hücresel Mekanizma
Kardiyak hücrelerde repolarizasyon, birkaç iyon akımının koordineli çalışmasıyla sağlanır:
- Hızlı Sodyum (Na⁺) Kanallarının İnaktivasyonu: Giriş durur.
- L-tipi Yavaş Kalsiyum (Ca²⁺) Kanallarının Kapanması: Giriş durur.
- Potasyum (K⁺) Dışa Akımının Artışı:
- Hızlı Düzeltici Potasyum Akımı (IKr)
- Yavaş Düzeltici Potasyum Akımı (IKs)
- İçe Düzeltici Potasyum Akımı (IK1)
Bu akımlar, hücre içini tekrar negatif yapmak için K⁺ iyonlarının dışarı çıkmasını sağlar.
💎 Özet
Repolarizasyon, uyarılabilir hücrelerin elektriksel olarak "resetlenme" ve bir sonraki uyarıya hazırlanma sürecidir. Kalp fizyolojisinde, EKG'nin T dalgası ile temsil edilir. Bu süreçteki bozukluklar (QT uzaması, ST-T değişiklikleri) hayatı tehdit eden aritmilerin habercisi olabileceğinden, kardiyak elektrofizyolojinin anlaşılması ve EKG yorumlamasında merkezi bir role sahiptir.
