Şehirlerin fonksiyonları 11. sınıf coğrafya

Question

Şehirlerin fonksiyonlarını anlamakta zorlanıyorum. Özellikle bir şehrin birden fazla fonksiyona sahip olabileceğini kavramak karışık geliyor. Tarım, sanayi, turizm gibi fonksiyonları nasıl ayırt edeceğimi tam olarak bilmiyorum.

Answer 1

Şehirlerin Fonksiyonları

Şehirler, kuruldukları yerin coğrafi özelliklerine, tarihsel süreçlere ve ekonomik yapıya bağlı olarak belirli işlevler (fonksiyonlar) kazanırlar. Bir şehrin fonksiyonu, o şehrin ekonomisinde, kültüründe ve fiziki yapısında baskın olan özelliğidir. Bir şehir birden fazla fonksiyona sahip olabilir, ancak genellikle bir veya birkaç tanesi öne çıkar.

1. Tarım Fonksiyonu

Bu şehirler, verimli tarım arazilerinin ortasında kurulmuştur. Ekonomisi büyük ölçüde tarımsal üretim, tarım ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanmasına dayanır.

• Örnekler: Karaman (Türkiye'de tahıl üretimi), Rize (çay), Ceyhan (pamuk).
• Özellikleri: Genellikle küçük ve orta ölçekli yerleşimlerdir. Nüfusları tarımsal faaliyetlere bağlı olarak mevsimden mevsime değişiklik gösterebilir.

2. Sanayi Fonksiyonu

Bu şehirlerde ekonomi ağırlıklı olarak imalat sanayisine dayanır. Ham maddenin işlenerek mamul maddeye dönüştürüldüğü fabrikalar şehrin çekirdeğini oluşturur.

• Örnekler: Kocaeli, Bursa, İzmit, Batman (petrokimya).
• Özellikleri: Yoğun göç alırlar, bu nedenle nüfusları hızla artar. Çevre kirliliği, gecekondulaşma gibi sorunlar yaygındır. Ulaşım ağları gelişmiştir.

3. Ticaret Fonksiyonu

Bu şehirler, ulaşım yollarının kavşak noktalarında veya büyük limanlarda kurulmuştur. Yerel, ulusal ve uluslararası ticaretin merkezidirler.

• Örnekler: İstanbul, İzmir, Dubai, Frankfurt.
• Özellikleri: Bankacılık, sigortacılık, lojistik gibi hizmet sektörleri çok gelişmiştir. Büyük alışveriş merkezleri, fuarlar ve borsalar bulunur. Nüfusları kalabalık ve kozmopolittir.

4. Liman Fonksiyonu

Doğal veya yapay korunaklı kıyılarda kurulan bu şehirler, deniz ticaretinin merkezidir. Bir ülkenin dış dünyaya açılan kapısı konumundadırlar.

• Örnekler: İstanbul, İzmir, Mersin, Hamburg, Rotterdam.
• Özellikleri: Gümrük, antrepolar, tersaneler gibi ticarete hizmet eden yapılar yaygındır. Genellikle ticaret fonksiyonu ile iç içe geçmiştir.

5. Turizm Fonksiyonu

İklim, doğal güzellikler, tarihi veya kültürel zenginlikler gibi faktörlerin turist çektiği şehirlerdir. Ekonomisi konaklama, yiyecek-içecek, rehberlik gibi turizm faaliyetlerine dayanır.

• Örnekler: Antalya, Nevşehir (Kapadokya), Paris, Venedik.
• Özellikleri: Nüfus, turizm sezonunda belirgin şekilde artar. Otel, restoran ve eğlence sektörü çok gelişmiştir.

6. İdari (Yönetim) Fonksiyonu

Ülkenin veya bir bölgenin yönetim merkezi olan şehirlerdir. Başkentler bu fonksiyonun en belirgin örnekleridir.

• Örnekler: Ankara (Türkiye), Washington DC (ABD), Brasília (Brezilya).
• Özellikleri: Parlamento, bakanlıklar, büyükelçilikler gibi resmi kurumlar bu şehirlerde toplanmıştır. Kamu sektöründe çalışan nüfus oranı yüksektir.

7. Kültürel ve Bilimsel Fonksiyon

Bu şehirler, üniversiteleri, araştırma merkezleri, müzeleri, sanat galerileri ve kütüphaneleri ile öne çıkar. Bir eğitim ve kültür merkezidirler.

• Örnekler: İstanbul, Eskişehir, Oxford, Boston.
• Özellikleri: Genç nüfus oranı yüksektir. Yayıncılık, sinema, tiyatro gibi kültür-sanat faaliyetleri yoğundur.

8. Askeri Fonksiyon

Stratejik önemi yüksek olan (boğazlar, geçitler, sınır bölgeleri) yerlerde kurulan ve ekonomisinde askeri tesislerin ağırlıkta olduğu şehirlerdir.

• Örnekler: Gelibolu, Sarıkamış, Kırklareli.
• Özellikleri: Nüfus yapısında askeri personel ve aileleri önemli bir yer tutar.

9. Dinî Fonksiyon

Bir veya birden fazla din için kutsal sayılan mekânların bulunduğu şehirlerdir. Ekonomisi büyük ölçüde inanç turizmine dayanır.

• Örnekler: Mekke, Medine, Vatikan, Kudüs.
• Özellikleri: Belirli dönemlerde hac ve ziyaret amaçlı çok yoğun nüfus artışı yaşanır.

Önemli Not: Günümüzde birçok büyük şehir, yukarıda sayılan fonksiyonların birden fazlasını bünyesinde barındırarak "karma fonksiyonlu" bir özellik gösterir. Örneğin, İstanbul hem ticaret, hem sanayi, hem turizm, hem kültür, hem de liman fonksiyonlarına sahiptir.

Answer 2

Şehirlerin Fonksiyonları Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir şehirde uluslararası finans kuruluşlarının merkezleri, borsa ve sigorta şirketleri yoğunlaşmıştır. Ayrıca kent, ülkenin en önemli hava yolu bağlantı merkezidir ve bu özellikleriyle küresel kararların alındığı bir merkez konumundadır.
Bu şehrin ön plana çıkan fonksiyonu aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kültürel Fonksiyon
b) Askeri Fonksiyon
c) Ulaşım Fonksiyon
d) Dini Fonksiyon
e) Yönetim Fonksiyon

Cevap: c) Ulaşım Fonksiyon
Çözüm: Şehirdeki finans merkezleri ve borsa, ekonomik fonksiyonun göstergesi olsa da, metinde vurgu küresel kararların alındığı bir merkez olması ve en önemli hava yolu bağlantı merkezi özelliğidir. Bu durum, şehrin dünya çapında bir ulaşım ağının merkez üssü olduğunu ve bu özelliğiyle ön plana çıktığını gösterir. Bu nedenle en belirgin fonksiyon ulaşımdır.

Soru 2: Bir şehirde, tarihi yarımada içinde yer alan ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunan anıtlar, her yıl milyonlarca yerli ve yabancı turisti çekmektedir. Şehrin ekonomisi büyük oranda turizm gelirlerine dayanmaktadır ve bu durum kente "açık hava müzesi" unvanını kazandırmıştır.
Bu şehrin temel ekonomik fonksiyonu aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tarım
b) Sanayi
c) Madencilik
d) Turizm
e) Ticaret

Cevap: d) Turizm
Çözüm: Soru metninde, şehrin ekonomisinin büyük oranda turizm gelirlerine dayandığı ve milyonlarca turist çektiği açıkça belirtilmiştir. Tarihi ve kültürel varlıklar, turizm fonksiyonunu besleyen temel kaynaklardır. Bu nedenle şehrin temel ekonomik fonksiyonu turizmdir.

Soru 3: X şehri, ülkenin başkentidir ve tüm bakanlıklar, meclis, devlet başkanlığı gibi yüksek yönetim birimleri burada toplanmıştır. Aynı zamanda birçok yabancı ülkenin büyükelçilikleri de bu şehirde bulunmaktadır.
X şehrinin sahip olduğu fonksiyonlar aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
a) İdari - Siyasi
b) Kültürel - Askeri
c) Ekonomik - Dini
d) Ulaşım - Ticari
e) Eğitim - Sağlık

Cevap: a) İdari - Siyasi
Çözüm: Şehrin başkent olması, bakanlık ve meclis gibi yönetim birimlerini barındırması "idari fonksiyonu"; büyükelçiliklerin bulunması ise uluslararası siyasi ilişkilerde merkez olması anlamına geldiği için "siyasi fonksiyonu" ön plana çıkarır. Diğer seçeneklerdeki fonksiyonlara dair metinde herhangi bir ipucu bulunmamaktadır.