Rüzgarlar, atmosferde yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru hareket eden hava akımlarıdır. Ancak bu hareket, Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesi nedeniyle olduğu gibi gerçekleşmez ve bir sapmaya uğrar. İşte bu sapmaya neden olan görünmez kuvvete Koriolis Kuvveti denir. 🌀
Koriolis kuvveti, Dünya'nın dönüşünün bir sonucu olarak ortaya çıkan, hareket halindeki cisimlerin yönünü saptıran bir atalet kuvvetidir. Bu, gerçek bir itme veya çekme kuvveti değil, dönen bir sistemde gözlemlenen bir etkidir.
Sürekli rüzgarlar, gezegenimizdeki büyük basınç kuşakları arasında esen ve genel bir dolaşım modeli oluşturan rüzgarlardır (Örn: Alize Rüzgarları, Batı Rüzgarları). Bu rüzgarlar, basınç gradyan kuvveti ile doğrudan alçak basınca doğru hareket etmek isterken, Koriolis kuvveti onların yönünü saptırır.
Bu iki kuvvetin dengelendiği noktada, rüzgar izobarlara paralel esmeye başlar. Buna Jeostrofik Rüzgar denir. Bu durum, hava hareketinin neden yüksek basınç merkezlerinin etrafında saat yönünde (KYK'de), alçak basınç merkezlerinin etrafında ise saat yönünün tersine (KYK'de) döndüğünü açıklar.
Koriolis kuvveti, sadece rüzgarları değil, okyanus akıntılarını, füzelerin yörüngelerini ve hatta uçak rotalarını bile etkileyen temel bir olgudur. Sürekli rüzgarların haritalarda gördüğümüz karakteristik yönlerini ve Dünya'nın hava dolaşımı modellerini anlamak için Koriolis kuvvetini bilmek şarttır.
💡 Hatırlatma: Koriolis kuvvetinin büyüklüğü, enlemle ve cismin hızıyla doğru orantılıdır. Matematiksel olarak \( F_c = 2m v \omega \sin(\phi) \) formülü ile ifade edilir; burada \( \phi \) enlem, \( v \) hız, \( m \) kütle ve \( \omega \) Dünya'nın açısal hızıdır.
