Tezat (Karşıtlık) nedir

Question

Tezatın tanımını biliyorum ama edebiyatımızda nasıl kullanıldığını tam olarak kavrayamadım. Özellikle şiirdeki kullanımını ve hangi amaçla kurulduğunu merak ediyorum.

Answer 1

Tezat (Karşıtlık) Sanatı

Tezat, bir edebiyat sanatıdır. Anlamca birbirine zıt olan, birbiriyle çelişen ya da tamamen karşıt kavramların, sözcüklerin veya düşüncelerin bir arada kullanılmasıyla yapılır. Bu sanat, söze güçlü bir vurgu ve etkileyicilik katar.

Tezatın Amacı

Tezat sanatının temel amacı, anlatıma çarpıcılık katmak ve okuyucunun veya dinleyicinin dikkatini çekmektir. Zıt kavramların yan yana gelmesi, anlamı daha belirgin hale getirir ve düşünceyi güçlendirir.

Tezat Örnekleri

Tezat sanatını daha iyi anlamak için aşağıdaki örneklere bakalım:

• "Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz." (Nedim)
  Bu dizede, ağlamak (üzüntü) ve gülmek (sevinç) gibi birbirine zıt iki eylem bir arada kullanılarak güçlü bir tezat yapılmıştır.
• "Sana çirkin dediler, düşmanı oldu güzelin."
  Burada çirkin ve güzel sözcükleri arasında tezat vardır.
• "En sevdiğim yemek, açken tok; tokken aç hissettirendir."
  Aç ve tok zıt anlamlı sözcüklerdir.
• "Kısa boyluydu ama hayalleri çok uzundu."
  Kısa ve uzun sözcükleriyle tezat sanatı yapılmıştır.
• "Büyük küçük herkes oradaydı."
  Günlük dilde de sıkça kullanılan bu ifadede de bir tezat bulunur.

Nasıl Bulunur?

Bir cümlede veya dizede tezat sanatının olup olmadığını anlamak için şu soruyu sorabilirsiniz: "Bu ifadede birbirine zıt, ters ya da karşıt olan iki kavram var mı?" Cevabınız "evet" ise, büyük olasılıkla bir tezat sanatı ile karşı karşıyasınızdır.

Tezat, duygu ve düşüncelerimizi daha etkili ve vurgulu bir şekilde ifade etmemize yardımcı olan önemli bir anlam sanatıdır.