Trablusgarp Savaşı (1911-1912), Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuzey Afrika'daki son topraklarını kaybettiği, aynı zamanda geleceğin Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal'in ilk askeri deneyimlerini ve başarılarını kazandığı önemli bir cephedir. Bu yazıda, savaşın kısa özeti ve Mustafa Kemal'in buradaki kritik rolü ile rütbesi ele alınmaktadır.
İtalya, sömürgecilik yarışında geri kalmamak için 29 Eylül 1911'de Osmanlı vilayeti olan Trablusgarp'a (bugünkü Libya) asker çıkardı. Osmanlı Devleti, denizden kuşatma altında olduğu için bölgeye düzenli ordu gönderememiş, bunun yerine gönüllü subaylar (Mustafa Kemal, Enver Paşa gibi) gizli yollarla bölgeye ulaştırılmıştır. Bu subaylar, yerli halkı (Senusileri) örgütleyerek başarılı bir gerilla savaşı yürütmüştür.
Savaş, Balkan Savaşları'nın başlaması üzerine 18 Ekim 1912'de imzalanan Uşi Antlaşması ile sona erdi. Antlaşmayla Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakıldı, ancak Osmanlı'nın bölgeyle dini bağları (halifelik sıfatı) devam etti.
Mustafa Kemal, savaşın başladığı sırada Selanik'teki 38. Piyade Alayı'nda Kurmay Kıdemli Yüzbaşı rütbesindeydi. İtalyan işgaline gönüllü olarak katılmak istedi ve arkadaşlarıyla birlikte Mısır üzerinden gizlice Trablusgarp'a geçti.
Bölgede, önce Derne, daha sonra Tobruk bölgelerinde komutanlık yaptı. Yerli halkı organize ederek İtalyan birliklerine karşı önemli direniş hareketleri düzenledi. Gösterdiği üstün başarılar ve özellikle Derne Komutanlığı sırasındaki liderliği nedeniyle, 6 Mart 1912'de Binbaşılığa terfi ettirildi.
Trablusgarp Savaşı, Osmanlı için kayıpla sonuçlansa da, Mustafa Kemal'in askeri dehasının ilk parladığı sahne oldu. "Binbaşı Mustafa Kemal" olarak aldığı bu rütbe, onun Çanakkale'de "Anafartalar Kahramanı" olacağı, ve ardından Kurtuluş Savaşı'nı başlatacağı parlak kariyerinin ilk önemli basamağıdır. Bu dönemdeki tecrübeleri, milli mücadelede halkı örgütleme konusunda ona paha biçilmez bir özgüven ve bilgi birikimi sağlamıştır.
Tarih, büyük liderlerin ilk adımlarının genellikle en zorlu koşullarda atıldığını gösterir. Trablusgarp, Mustafa Kemal için tam da böyle bir başlangıç noktasıydı.