# 🏜️ Trablusgarp Savaşı ve Uşi Antlaşması: Osmanlı'nın Afrika'daki Son Kalesi
Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde yaşanan ve tarih sahnesindeki dengeleri değiştiren önemli bir çatışma olan Trablusgarp Savaşı, aynı zamanda İtalya'nın sömürgecilik yarışına katılma çabasının da bir yansımasıydı. Bu yazıda, 1911-1912 yılları arasında gerçekleşen bu savaşın nedenlerini, gelişimini ve sonuçlarını, özellikle de Uşi Antlaşması'nın önemini ele alacağız.
📜 Tarihsel Arka Plan: Neden Trablusgarp?
19. yüzyılın sonları, Avrupa devletlerinin "sömürge yarışı"na hız kazandırdığı bir dönemdi. İtalya, birliğini geç tamamlamış ve bu yarışta geri kalmıştı. Gözünü, coğrafi yakınlığı ve zayıf savunulması nedeniyle Osmanlı'nın Kuzey Afrika'daki son toprağı olan Trablusgarp (bugünkü Libya) ve Bingazi'ye dikti. İtalya, diğer büyük güçlerin (özellikle Fransa) onayını alarak, Osmanlı'ya bir ültimatom verdi ve 29 Eylül 1911'de savaş ilan etti.
⚔️ Savaşın Seyri: Mustafa Kemal ve Enver Paşa'nın Öne Çıktığı Çatışma
Osmanlı Devleti, donanmasının yetersizliği ve Trablusgarp'a deniz yoluyla asker sevk edememe sorunuyla karşı karşıyaydı. Bu nedenle, gizli yollardan bölgeye subaylar gönderdi. Bu subaylar arasında Mustafa Kemal (Atatürk), Enver Paşa ve Fethi (Okyar) Bey gibi isimler vardı.
- 🛡️ Gerilla Savaşı: Osmanlı subayları, yerli halkı (Senusiler) örgütleyerek başarılı bir gerilla savaşı yürüttü. İtalyan kuvvetleri sahilde tutulabildi ancak iç bölgelere tam hakim olamadı.
- 🌍 Diplomatik Yalnızlık: Osmanlı, büyük devletlerden beklediği desteği göremedi. Balkan devletlerinin Osmanlı'ya karşı ittifak hazırlıkları ise daha büyük bir tehdit oluşturuyordu.
- ⚓ On İki Ada'nın İşgali: İtalya, savaşı genişleterek Mayıs 1912'de Ege'deki On İki Ada'yı işgal etti ve Çanakkale'yi tehdide başladı.
✍️ Uşi Antlaşması (18 Ekim 1912): Şartları ve Sonuçları
Balkan Savaşı'nın patlak vermesi üzerine Osmanlı, acilen Trablusgarp cephesini kapatmak zorunda kaldı. İsviçre'nin Lozan (Ouchy) kentindeki görüşmeler sonucunda Uşi (Ouchy) Antlaşması imzalandı.
📋 Antlaşmanın Maddeleri:
- 🇱🇾 Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakıldı. Böylece Osmanlı, Kuzey Afrika'daki son toprağını kaybetti.
- 🏝️ On İki Ada, geçici olarak İtalya'ya bırakıldı. Balkan Savaşı sonunda Osmanlı'ya geri verilecekti. Ancak bu hiçbir zaman gerçekleşmedi ve adalar İtalya'da kaldı.
- 🕌 Dini ve Kültürel Bir Madde: Antlaşmaya göre bölgedeki Müslüman halkın dini lideri (halife) olarak Osmanlı padişahı kabul edilecekti. Bu, İtalya'nın bölgedeki varlığını meşrulaştırmak için verdiği sembolik bir tavizdi.
- 💰 Kapitülasyonların Kaldırılması: İtalya, Osmanlı Devleti'ndeki kapitülasyon haklarından vazgeçen ilk büyük Avrupa devleti oldu.
💎 Trablusgarp Savaşı ve Uşi Antlaşması'nın Önemi
Bu savaş ve antlaşma, bir dizi önemli sonuç doğurdu:
- 🔥 Osmanlı'nın Afrika kıtasındaki 400 yıllık varlığı sona erdi.
- 🎖️ Mustafa Kemal ve Enver Paşa gibi genç subaylar, ilk askeri tecrübelerini ve şöhretlerini bu cephede kazandı.
- ⚠️ Osmanlı'nın ne kadar güçsüz ve yalnız olduğu bir kez daha ortaya çıktı. Bu durum, Balkan devletlerini cesaretlendirdi ve hemen ardından Balkan Savaşları patlak verdi.
- 🧩 On İki Ada sorunu, Lozan Antlaşması'na kadar uzanan bir diplomatik problem olarak kaldı.
- 🕊️ İtalya, "makul" görünen bu savaşla sömürgecilik kulübüne resmen katıldı.
📚 Sonuç Yerine
Trablusgarp Savaşı, görünürde uzak bir çöl cephesinde yaşanmış bir çatışma gibi dursa da, hem Osmanlı hem de İtalyan tarihi açısından dönüm noktalarından biridir. Osmanlı için bu, artık "anavatan"ı koruma mücadelesine geçişin habercisiydi. Uşi Antlaşması ise kaybedilen toprakların yanı sıra, gelecekteki büyük savaşların ve diplomatik krizlerin de (On İki Ada meselesi gibi) tohumlarını içinde barındırıyordu. Tarih, bazen en sıcak çöllerde bile, geleceğin haritasının çizildiğini bize gösterir.
