# Türkiye'de Yerleşme (Kır ve Kent Yerleşmeleri)
🏞️ Türkiye'de Yerleşme Tipleri
Türkiye'de yerleşmeler, temel olarak kır yerleşmeleri ve kent yerleşmeleri olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Bu ayrımda nüfus büyüklüğü, ekonomik faaliyetler, sosyal yapı ve fiziki özellikler belirleyici rol oynar.
🌄 Kır Yerleşmeleri
Kır yerleşmeleri, nüfusun tarım, hayvancılık ve ormancılık gibi birincil ekonomik faaliyetlerle geçimini sağladığı, nüfus yoğunluğunun düşük olduğu yerleşim birimleridir.
📋 Kır Yerleşmelerinin Özellikleri:
- 👥 Nüfusları genellikle 10.000'in altındadır
- 🌾 Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır
- 🏘️ Yapılar genellikle tek veya iki katlıdır
- 👨👩👧👦 Sosyal ilişkiler daha güçlü ve dayanışma içindedir
- 🔗 İş bölümü ve mesleki uzmanlaşma sınırlıdır
- 🏥 Sosyal donatı ve hizmetler (okul, hastane, altyapı) kısıtlıdır
🏡 Kır Yerleşmelerinin Çeşitleri:
1. Köyler 🏡
- Türkiye'de en yaygın kır yerleşme tipidir
- İdari birim olarak muhtarlıkla yönetilir
- Tarım arazileri etrafında toplanmıştır
2. Mahalleler 🏘️
- Köyden daha küçük yerleşim birimleridir
- Genellikle köye bağlıdırlar
- Köy merkezinden uzakta kurulmuşlardır
3. Mezralar 🗿
- Köyden daha küçük, geçici veya sürekli yerleşmelerdir
- Hayvancılık faaliyetleri ön plandadır
- Nüfusları genellikle birkaç haneden oluşur
4. Yaylalar ⛰️
- Yaz mevsiminde hayvan otlatmak için kullanılan geçici yerleşmelerdir
- Özellikle Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu'da yaygındır
- Turizm faaliyetleriyle bazı yaylalar sürekli yerleşime dönüşmüştür
5. Komlar ve Ağıllar 🐑
- Hayvancılık faaliyetleri için kurulan küçük yerleşim birimleridir
- Genellikle geçici karakterlidir
🏙️ Kent Yerleşmeleri
Kent yerleşmeleri, nüfusun sanayi, ticaret, hizmet sektörü gibi ikincil ve üçüncül ekonomik faaliyetlerle geçimini sağladığı, nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu yerleşim birimleridir.
📊 Kent Yerleşmelerinin Özellikleri:
- 👥 Nüfusları genellikle 10.000'in üzerindedir
- 🏭 Ekonomisi sanayi, ticaret ve hizmet sektörüne dayalıdır
- 🏢 Yapılar çok katlı ve yoğundur
- 🔗 Sosyal ilişkiler daha zayıf ve bireyseldir
- 👨💼 İş bölümü ve mesleki uzmanlaşma gelişmiştir
- 🏥 Sosyal donatı ve hizmetler (okul, hastane, altyapı) gelişmiştir
- 🚌 Ulaşım ağı gelişmiştir
🏛️ Kent Yerleşmelerinin Çeşitleri:
1. Büyüklüklerine Göre Kentler 📈
- Küçük Kentler: 10.000 - 25.000 nüfus
- Orta Büyüklükteki Kentler: 25.000 - 100.000 nüfus
- Büyük Kentler: 100.000 - 500.000 nüfus
- Metropoller: 500.000'den fazla nüfus (İstanbul, Ankara, İzmir)
2. Fonksiyonlarına Göre Kentler 🏭
- Tarım Şehirleri: (Karaman, Rize, Niğde)
- Sanayi Şehirleri: (Kocaeli, Bursa, Gaziantep)
- Ticaret Şehirleri: (İstanbul, İzmir, Mersin)
- Liman Şehirleri: (İstanbul, İzmir, Mersin, Samsun)
- Turizm Şehirleri: (Antalya, Muğla, Nevşehir)
- İdari Şehirler: (Ankara - başkent, il merkezleri)
- Kültür Şehirleri: (İstanbul, Edirne, Konya)
- Askeri Şehirler: (Sarıkamış, Gelibolu, Polatlı)
🔄 Kır-Kent Arasındaki Temel Farklar
| 🌄 Kır Yerleşmeleri |
🏙️ Kent Yerleşmeleri |
| Nüfus az ve dağınık |
Nüfus fazla ve yoğun |
| Tarım ve hayvancılık ön planda |
Sanayi, ticaret ve hizmet ön planda |
| Sosyal ilişkiler güçlü |
Sosyal ilişkiler zayıf |
| Gelenekler önemli |
Modern yaşam hakim |
| Mesleki uzmanlaşma az |
Mesleki uzmanlaşma fazla |
📈 Türkiye'de Yerleşme Eğilimleri
Türkiye'de 1950'li yıllardan itibaren hızlanan kentleşme süreciyle birlikte kır nüfusu azalırken kent nüfusu hızla artmıştır. Günümüzde nüfusun yaklaşık %75'i kentlerde, %25'i kırsal alanlarda yaşamaktadır. Bu dönüşüm, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda önemli değişimlere yol açmıştır.
Kentleşme sürecinde ortaya çıkan gecekondu bölgeleri ve çarpık kentleşme sorunları, Türkiye'nin kentleşme tarihinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
