Urartular Kimdir? 🏺
Urartular, Demir Çağı'nda, MÖ 9. yüzyıldan MÖ 6. yüzyıla kadar Doğu Anadolu, Transkafkasya ve Kuzeybatı İran'ın bir bölümüne hakim olmuş güçlü bir krallıktır. Komşuları olan Asurlular onlardan "Uruatri" veya "Nairi" olarak bahsederken, kendileri ise krallıklarından "Biainili" olarak söz etmişlerdir. Merkezi bir devlet yapısına sahip olan Urartular, özellikle maden işçiliği, mimari ve su mühendisliği alanlarında çok ileri bir uygarlık seviyesine ulaşmışlardır.
🎯 Başkent: Tuşpa (Van Kalesi)
Urartu Krallığı'nın başkenti, günümüzde Van ili sınırları içinde yer alan Tuşpa'dır. Van Gölü'nün doğu kıyısındaki sarp kayalıklara inşa edilen Van Kalesi, bu başkentin kalbiydi. Kale, hem kraliyet ailesinin ikametgahı hem de önemli dini ve idari merkezdi. Burada krallara ait anıtsal kaya mezarları, tapınaklar ve çivi yazılı kitabeler bulunmaktadır.
💎 Urartuların Önemli Özellikleri
- 🛡️ Güçlü Ordu: Geniş toprakları korumak ve yeni yerler fethetmek için daimi ve iyi organize olmuş bir orduya sahiptiler.
- 🏛️ Anıtsal Mimari: Kaleleri, tapınakları ve sarayları devasa taş bloklarla inşa etmişlerdir. "Tanrı Haldi'ye Ait Büyük Oda" anlamına gelen "Süphan" tipi tapınak mimarileri meşhurdur.
- ✍️ Çivi Yazısı: Resmi yazışmalarını ve başarılarını, Asur çivi yazısından uyarladıkları kendilerine özgü bir yazı sistemiyle kaydetmişlerdir.
- ⚒️ Gelişmiş Madencilik: Bakır, demir ve tunç işlemede ustaydılar. Savaş aletleri, miğferler, kalkanlar ve günlük eşyalar yapmışlardır.
- 🏺 Sanat: Metal işleme sanatında çok başarılıydılar. Oyulmuş fildişi eserler ve duvar freskleri de yapmışlardır.
- 👑 Merkezi Yönetim: Krallık, güçlü bir merkezi otorite tarafından yönetilirdi. Kral, hem başkomutan hem de başrahipti.
💧 Sulama Kanalları ve Su Mühendisliği
Urartular, en çok su mühendisliği alanındaki başarılarıyla tanınırlar. Dağlık ve engebeli coğrafyalarında tarım yapabilmek için muazzam bir sulama sistemi inşa etmişlerdir.
- 🌊 Şamram Kanalı (Semiramis): En ünlü kanallarıdır. Urartu Kralı I. Rusa tarafından yaptırılan bu kanal, Van'ın 50 km güneydoğusundaki kaynak sularını başkent Tuşpa'ya taşımak için inşa edilmiştir. Yaklaşık 50 km uzunluğundaki bu kanal, bazı kısımları kayalar oyularak yapılmıştır ve günümüzde hala kullanılmaktadır.
- 🔄 Kemerler ve Tüneller: Suyu vadilerden ve derin yarıklardan geçirebilmek için kemerli su yolları ve dağların içine tüneller inşa etmişlerdir.
- 🏞️ Gölet ve Barajlar: Suyu depolamak ve kontrol altına almak için yapay göletler ve barajlar yapmışlardır. Bu sayede kurak mevsimlerde bile tarım arazilerini sulayabilmişlerdir.
Bu mühendislik harikaları sayesinde Urartular, verimsiz toprakları tarıma elverişli hale getirerek büyük bir nüfusu besleyebilmiş ve krallıklarının ekonomik gücünü artırmışlardır.
📜 Özetle: Urartular, başkenti Tuşpa (Van) olan, mimarisi, maden işçiliği ve özellikle binlerce yıl sonra bile çalışan sulama kanallarıyla (Şamram Kanalı gibi) Anadolu tarihinde silinmez bir iz bırakmış bir uygarlıktır.
