# 🧠 Yapılandırmacılık (Oluşturmacılık) Nedir? Piaget ve Vygotsky'nin Devrimci Bakışı
Eğitim psikolojisi ve öğrenme teorileri denince akla gelen en etkili yaklaşımlardan biri olan Yapılandırmacılık (Constructivism), bilginin pasif bir şekilde alınmadığını, aksine bireyler tarafından aktif olarak inşa edildiğini savunan bir teoridir. Bu makalede, bu öğrenme paradigmasının temellerini ve onu şekillendiren iki büyük isim Jean Piaget ile Lev Vygotsky'nin katkılarını keşfedeceğiz.
🎯 Yapılandırmacılığın Temel İlkeleri
Yapılandırmacılık, geleneksel "öğretmen merkezli" eğitim anlayışına karşı, "öğrenen merkezli" bir bakış açısı sunar. İşte bu yaklaşımın dayandığı temel prensipler:
- 🔄 Bilgi Aktarım Değil, İnşa Sürecidir: Öğrenenler, yeni bilgiyi mevcut zihinsel şemalarıyla ilişkilendirerek kendi anlayışlarını oluşturur.
- 🧩 Önceki Bilgiler Kritiktir: Her öğrenme deneyimi, bireyin daha önce sahip olduğu bilgi, inanç ve deneyimlerin üzerine inşa edilir.
- 🤔 Keşif ve Anlamlandırma Esastır: Öğrenme, gerçek dünya problemleriyle etkileşim, sorgulama ve keşif yoluyla gerçekleşir.
- 👥 Sosyal Etkileşim Vazgeçilmezdir: Birçok yapılandırmacı görüşe göre, öğrenme sosyal bir faaliyettir ve kültürden bağımsız düşünülemez.
👨🔬 Jean Piaget: Bilişsel Yapılandırmacılık
İsviçreli psikolog Jean Piaget, çocukların bilişsel gelişimini inceleyerek bireysel/bilişsel yapılandırmacılığın temellerini atmıştır. Ona göre öğrenme, bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu zihinsel şemalarını (schemas) sürekli uyarlamasıdır.
📈 Piaget'nin Bilişsel Gelişim Evreleri
- 👶 Duyusal-Motor Dönemi (0-2 yaş): Dünya, duyular ve hareketler yoluyla keşfedilir. Nesne sürekliliği kazanılır.
- 🗣️ İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş): Sembolik düşünce ve dil hızla gelişir, ancak mantıksal işlemler yapılamaz. Benmerkezcilik hakimdir.
- 🧮 Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş): Korunum kavramı anlaşılır, mantıksal düşünce somut nesneler ve olaylarla sınırlıdır.
- ⚙️ Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve üstü): Soyut kavramlar üzerine düşünülür, hipotezler kurulur ve sistematik problem çözme becerisi gelişir.
Piaget için öğrenmenin motoru, dengeleme (equilibration) sürecidir. Birey, yeni bir bilgiyle karşılaştığında, onu mevcut şemasına özümseyemezse (assimilation), şemasını uyarlayarak (accommodation) yeniden denge durumuna ulaşır.
👨🏫 Lev Vygotsky: Sosyokültürel Yapılandırmacılık
Rus psikolog Lev Vygotsky ise öğrenmeyi, bireyden çok sosyal ve kültürel bağlam içinde ele alır. Onun teorisi, sosyokültürel yapılandırmacılık olarak adlandırılır.
💡 Vygotsky'nin Temel Kavramları
- 🗣️ Sosyal Etkileşim: Vygotsky'e göre, tüm yüksek bilişsel işlevler (düşünme, problem çözme) önce sosyal düzeyde (kişiler arası) ortaya çıkar, sonra birey tarafından içselleştirilir (kişi-içi).
- 🚀 Yakınsal Gelişim Alanı (Zone of Proximal Development - ZPD): Bir çocuğun kendi başına yapabildikleri ile bir yetişkin veya daha bilgili bir akranın rehberliğinde yapabilecekleri arasındaki farktır. Asıl öğrenme bu alanda gerçekleşir.
- 🧱 Yapı İskeleleri Kurma (Scaffolding): Yetkin birinin, öğrenenin ZPD'sinde ilerlemesini sağlamak için sağladığı geçici desteklerdir. Öğrenci ustalaştıkça bu destek kademeli olarak çekilir.
- 🌍 Araçlar ve İşaretler: Dil, yazı, sayılar, haritalar gibi kültürel araçlar, düşünme şeklimizi şekillendirir ve öğrenmeyi mümkün kılar.
🔄 Piaget ve Vygotsky: Benzerlikler ve Farklar
Her iki teorisyen de bilginin pasif alınmadığı konusunda hemfikirdir, ancak odak noktaları farklıdır.
- 🧍 Birey vs. 👥 Toplum: Piaget bilişsel süreçlere ve bireyin keşfine odaklanırken, Vygotsky sosyal etkileşim ve kültürün rolünü vurgular.
- 🚀 Gelişim Süreci: Piaget, evrensel ve biyolojik olarak belirlenmiş aşamalardan bahseder. Vygotsky ise kültüre ve sosyal bağlama bağlı, daha esnek ve sürekli bir gelişimden söz eder.
- 👨🏫 Öğretmenin Rolü: Piaget'te öğretmen, keşif için ortam hazırlayan bir rehberdir. Vygotsky'de ise öğretmen, ZPD'de aktif destek sağlayan, işbirlikçi bir mentordur.
🏫 Modern Eğitime Yansımaları
Yapılandırmacılık, günümüz eğitim pratiklerini derinden etkilemiştir:
- ✅ Proje Tabanlı Öğrenme ve Keşif Yoluyla Öğrenme gibi yöntemler Piaget'ci köklere dayanır.
- ✅ İşbirlikli Öğrenme, akran öğretimi ve mentorluk sistemleri doğrudan Vygotsky'nin sosyal öğrenme görüşünden beslenir.
- ✅ Sınıf içi etkinlikler, öğrencilerin ön bilgilerini harekete geçirmeye (activation), anlamlandırmaya ve sosyal etkileşimle bilgi inşa etmelerine olanak tanıyacak şekilde tasarlanır.
Sonuç olarak, Yapılandırmacılık, öğrenmeyi bir "bilgi bankası" doldurma işi olmaktan çıkarıp, dinamik, kişisel ve sosyal bir inşa süreci haline getirmiştir. Piaget ve Vygotsky'nin mirası, öğrencinin aktif olduğu, sorguladığı ve sosyal etkileşimle anlam ürettiği sınıfların temel dayanağı olmaya devam etmektedir.
