📚 Yapılarına Göre Cümleler
Bir cümlenin yapısını belirlerken, o cümlede kaç yargı (yüklem) bulunduğuna ve bu yargıların birbirleriyle olan bağlantılarına bakarız. KPSS Türkçe sorularında bu konu sıkça karşımıza çıkar. 🎯
🔍 1. Basit Cümle
Tanım: İçinde tek bir yargı (tek yüklem) bulunan cümlelerdir. Bu cümlelerde sadece bir fiil veya ek fiil alarak yüklem olmuş bir isim bulunur.
- ✅ Özellik: Tek yüklem, tek yargı.
- ✅ Örnek: "Öğrenciler sınavlara düzenli olarak çalıştı."
- ✅ Örnek: "Bu şehrin havası çok güzeldi."
🔗 2. Birleşik Cümle
Tanım: İçinde bir temel yargı (temel cümle) ve ona bağlı en az bir yan yargı (yan cümle) bulunan cümlelerdir. Yan cümlecikler genellikle fiilimsiler (isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil) ile kurulur.
- ✅ Özellik: Bir temel cümle + en az bir yan cümle.
- ✅ Örnek: "Kitap okuyan insanlar daha geniş bir hayal dünyasına sahiptir."
(Yan Cümle: Kitap okuyan [sıfat-fiil] / Temel Cümle: ...insanlar daha geniş bir hayal dünyasına sahiptir.)
- ✅ Örnek: "Seni gördüğüm için çok mutluyum."
(Yan Cümle: Seni gördüğüm [isim-fiil] / Temel Cümle: ...için çok mutluyum.)
🧩 3. Sıralı Cümle
Tanım: Arka arkaya sıralanmış, anlamca birbirine bağlı ama yapıca bağımsız iki veya daha fazla cümlenin virgül (,) veya noktalı virgül (;) ile birleştirilmesiyle oluşan cümlelerdir. Cümleler ortak öğe kullanabilir.
- ✅ Özellik: En az iki bağımsız yargı, virgül/noktalı virgül ile bağlanmış.
- ✅ Örnek: "Kapıyı açtı, içeriye girdi." (Bağımsız iki cümle)
- ✅ Örnek: "Dışarı çıktık, hava çok soğuktu." (Bağımsız iki cümle)
➰ 4. Bağlı Cümle
Tanım: Aralarında anlam ilgisi bulunan iki veya daha fazla bağımsız cümlenin "ama, fakat, ve, veya, çünkü, lakin" gibi bağlaçlarla birleştirilmesiyle oluşan cümlelerdir.
- ✅ Özellik: En az iki bağımsız yargı, bağlaç ile bağlanmış.
- ✅ Örnek: "Çok çalıştı ama istediği sonucu alamadı."
- ✅ Örnek: "Erken yattım çünkü yarın sabah işe gideceğim."
💡 KPSS'de Çıkabilecek İnce Ayrıntılar
- 📌 Basit Cümle: İçinde fiilimsi bulunmayan cümleler genellikle basit yapılıdır.
- 📌 Birleşik Cümle: Bir cümlede fiilimsi varsa, o cümle büyük olasılıkla birleşik yapılıdır. Fiilimsiler yan cümle oluşturur.
- 📌 Sıralı ve Bağlı Cümle Ayrımı: İki cümle sadece noktalama işareti ile bağlanmışsa sıralı, bir bağlaç ile bağlanmışsa bağlı cümledir.
- 📌 Karmaşık Cümle: KPSS bağlamında, içinde yan cümle bulunan her cümle (yani birleşik cümleler) aynı zamanda karmaşık cümle olarak da adlandırılabilir.
🧠 Pratik Soru Çözüm Tekniği
Bir cümlenin yapısını bulmak için şu soruları sırayla sor:
- ➡️ Cümlede kaç tane yüklem var? (Tek ise Basit)
- ➡️ Birden fazla yüklem varsa, bu yüklemler bağımsız cümleler mi? (Evet ise Sıralı/Bağlı)
- ➡️ Yüklemler bağımsız değilse, biri temel diğeri ona bağlı yan cümle mi? (Evet ise Birleşik)
