Yeşil Gece, Türk edebiyatının usta kalemi Reşat Nuri Güntekin tarafından 1928 yılında yayımlanmış sosyal içerikli bir romandır. Eser, Cumhuriyet’in ilk yıllarında toplumsal değişim, din istismarı, eğitim ve idealizm gibi temaları işler. Roman, adını bir türküden alır ve dönemin Anadolu’sundaki çarpıcı gerçeklikleri yansıtır.
Roman, idealist bir genç olan Şahin Efendi’nin, din eğitimi aldıktan sonra öğretmen olarak atandığı Anadolu kasabasında yaşadıklarını anlatır. Şahin Efendi, kasabada dinin nasıl çıkarlar uğruna istismar edildiğini görür ve buna karşı mücadele etmeye karar verir.
Şahin Efendi, kasabanın etkili ve bağnaz kişisi Hacı Fettah Efendi ve onun yandaşlarıyla fikir çatışması yaşar. Hacı Fettah, halkı korkutarak ve dini kullanarak kendi otoritesini sürdürmek isterken, Şahin Efendi aydınlanmayı, bilimi ve gerçek dini değerleri savunur. Bu mücadelede zamanla yalnız kalır, tehditler alır ama idealinden vazgeçmez.
Roman, “yeşil” rengin mecazi anlamı üzerine kuruludur: Yeşil, hem dinin saf rengini hem de tecrübesizliği (yeşillik) simgeler. Şahin Efendi, dinin istismar edilmesine karşı çıkarak aslında gerçek dini değerleri savunur. Eser, Cehaletle savaşın, ancak eğitim ve aydınlanmayla mümkün olduğu vurgusunu yapar. Sonunda Şahin Efendi kasabayı terk etmek zorunda kalsa da, arkada bıraktığı birkaç aydınlanmış öğrenci umut ışığı olur.
Yeşil Gece, sadece bir edebiyat eseri değil, aynı zamanda tarihsel ve toplumsal bir belgedir. Reşat Nuri’nin akıcı ve samimi anlatımıyla, okuyucuyu 1920’ler Anadolu’suna götürür. Günümüzde hâlâ geçerliliğini koruyan “bağnazlık, eğitim, idealizm” gibi evrensel temaları işlemesiyle her kuşaktan okura hitap eder. Eser, Türk edebiyatında “toplumcu gerçekçi” romanların öncü örneklerinden biri kabul edilir.
📌 Not: Reşat Nuri Güntekin’in bu romanı, yazarın diğer eserleri Çalıkuşu, Yaprak Dökümü, Acımak gibi toplumsal sorunlara duyarlılığını yansıtan önemli bir halkadır.
