🎓 Divan şiiri (Gazel, Kaside) Test 1 - Ders Notu
Bu ders notu, Divan şiirinin temel nazım şekilleri olan gazel ve kaside hakkında bilinmesi gerekenleri özetlemektedir. Testte başarılı olmak için bu iki nazım şeklinin özelliklerini, bölümlerini ve önemli terimlerini iyi anlamak önemlidir.
📌 Gazel 🌸
Gazel, Divan edebiyatının en popüler nazım şekillerinden biridir. Aşk, şarap, güzellik gibi lirik konuları işler.
- Genellikle 5-15 beyitten oluşur.
- İlk beytine "matla" denir ve kendi arasında kafiyelidir (aa).
- Matladan sonraki beyte "hüsn-i matla" denir.
- Son beyitte şairin mahlası bulunur, bu beyte "makta" denir.
- En güzel beyitine "beytül gazel" veya "şah beyit" denir.
- Bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa "yek ahenk gazel", bütün beyitleri aynı değerdeyse "yek avaz gazel" denir.
- Kafiye düzeni: aa, ba, ca, da, ea şeklindedir.
⚠️ Dikkat: Gazelde beyitler arasında anlam bütünlüğü olması şart değildir.
📌 Kaside 🌟
Kaside, bir kişiyi övmek (methiye), yermek (hicviye) veya bir olayı anlatmak için yazılan uzun nazım şeklidir.
- Beyit sayısı genellikle 33-99 arasındadır.
- Kafiye düzeni gazelle aynıdır: aa, ba, ca, da, ea.
- Kaside bölümleri şunlardır: Nesib (Teşbib), Girizgah, Methiye, Fahriye, Tegazzül, Dua.
- "Nesib" (Teşbib) bölümünde genellikle bahar, yaz gibi doğa tasvirleri yapılır.
- "Methiye" bölümünde övülen kişi abartılı bir şekilde övülür.
- "Fahriye" bölümünde şair kendi yeteneklerini över.
- "Tegazzül" bölümünde gazele benzer bir bölüm bulunur (her kasidede bulunmayabilir).
- "Dua" bölümünde övülen kişi ve devlet için iyi dileklerde bulunulur.
💡 İpucu: Kasideler genellikle önemli kişilere sunulduğu için, dil ve anlatım daha ağır ve süslüdür.
📌 Divan Şiiri Terimleri 📜
Divan şiirini anlamak için bazı temel terimleri bilmek önemlidir.
- Mahlas: Şairin şiirlerinde kullandığı takma ad.
- Mısra: Bir şiir dizesi.
- Beyit: İki dizeden oluşan anlamlı bütün.
- Kafiye (Uyak): Dize sonlarındaki ses benzerliği.
- Redif: Dize sonlarında aynı anlam ve görevde olan kelime veya ekler.
- Aruz: Divan şiirinde kullanılan ölçü sistemi.
- Tecnis: Sesteş kelimelerin bir arada kullanılmasıyla yapılan söz sanatı.
⚠️ Dikkat: Divan şiirinde anlam yoğunluğu ve söz sanatları kullanımı oldukça fazladır.
