Soru:
Araştırmacılar, nadir görülen bir bakteri türünde UGA durdurma kodonunun, normalde protein sentezini durdurmak yerine, "selenosistein" adı verilen özel bir amino asiti şifrelediğini keşfetmiştir. Bu durum, "Durdurma kodonları amino asit şifrelemez" genellemesi ile çelişir mi? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, genetik kodun evrensel olmasına rağmen istisnalar da içerebileceğini göstermektedir. İstisnaların kuralı bozup bozmadığını analiz edelim.
- ➡️ 1. Adım: Genetik kod temelde evrenseldir ve durdurma kodonlarının amino asit şifrelemediği genel bir kuraldır. Bu kural, insan da dahil olmak üzere birçok canlı için geçerlidir.
- ➡️ 2. Adım: Ancak, bazı özel durumlarda ve belirli organizmalarda istisnalar görülebilir. Örneğin, bazı arkelerde, maytolardaki mitokondrilerde ve bu soruda bahsedilen bazı bakterilerde UGA kodonu, özel mekanizmalar sayesinde selenosistein adlı 21. amino asiti şifreleyebilir.
- ➡️ 3. Adım: Bu istisna, genel kuralı geçersiz kılar mı? Hayır. 📚 Bir kuralın istisnalarının olması, o kuralın genel geçerliliğini ortadan kaldırmaz. Sadece doğanın karmaşıklığını gösterir. "Durdurma kodonları amino asit şifrelemez" ifadesi, genel ve temel bir biyoloji prensibi olarak doğrudur.
- ➡️ 4. Adım: Bu istisnai durumlar, ancak özel genetik şartlar ve yardımcı moleküller (özel bir tRNA ve mRNA'daki özel bir dizi yapısı) varlığında gerçekleşir. Standart bir hücrede ve standart koşullarda UGA, UAA ve UAG birer durdurma sinyalidir.
✅ Sonuç: Bu keşif, genel kuralla çelişmez, sadece onun bir istisnasını gösterir. Temel biyoloji eğitiminde, genetik kodun evrensel kuralları öğretilirken, bu gibi özel durumlar ileri seviye konular olarak ele alınır.
