Soru:
Lozan Antlaşması'nın aşağıdaki maddelerinden hangisi, doğrudan Milli Egemenlik ilkesini güçlendirmiştir?
- A) Boğazların askersiz hale getirilip, başkanı Türk olan bir uluslararası komisyon tarafından yönetilmesi
- B) Kapitülasyonların kesin olarak kaldırılması
- C) Yabancı okulların Türk kanunlarına uyması şartının getirilmesi
- D) Osmanlı borçlarının, Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılan devletler arasında paylaştırılması
Çözüm:
💡 Bu soruda, Lozan'da alınan kararların hangisinin "Milli Egemenlik" (yani, milletin kendi kaderine hakim olması) ilkesini pekiştirdiğini bulmamız gerekiyor.
- ➡️ Adım 1: "Milli Egemenlik" kavramını hatırlayalım: Bir devletin, iç ve dış işlerinde başka bir devletin müdahalesi olmadan, kendi halkının iradesiyle kendi kendini yönetmesidir. Egemenlik haklarının sınırlandırılmamış olması esastır.
- ➡️ Adım 2: Seçenekleri bu açıdan değerlendirelim. A Seçeneği: Boğazların askersizleştirilmesi ve uluslararası bir komisyona bırakılması, Türkiye'nin o bölgedeki egemenlik haklarını sınırlandırmıştır. Bu nedenle Milli Egemenliği güçlendirmez, zayıflatır. (Bu madde daha sonra Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile düzeltilmiştir.)
- ➡️ Adım 3: B Seçeneği: Kapitülasyonlar, yabancılara tanınan ekonomik ve hukuki ayrıcalıklardı. Bunların kaldırılması, Türkiye'nin ekonomik ve hukuki bağımsızlığını kazanması anlamına gelir. Bu, daha çok Milli Bağımsızlık ilkesiyle doğrudan ilişkilidir. Egemenlikle de dolaylı olarak bağlantılı olsa da, en doğrudan cevap bu değildir.
- ➡️ Adım 4: C Seçeneği: Yabancı okulların Türk kanunlarına ve denetimine tabi olması, Türkiye'nin iç işlerinde tam egemenlik hakkını kullandığının en açık göstergesidir. Eğitim, bir devletin en temel egemenlik alanlarından biridir. Bu madde ile Türkiye, kendi ülkesindeki tüm eğitim kurumları üzerinde mutlak denetim hakkını elde etmiş ve Milli Egemenliğini somut olarak pekiştirmiştir.
- ➡️ Adım 5: D Seçeneği: Osmanlı borçlarının paylaştırılması, mali bir konudur ve Türkiye'nin mali yükünü hafifletmiştir. Bu da daha çok ekonomik bağımsızlık (Milli Bağımsızlık) ile ilgilidir.
✅ Sonuç olarak, seçenekler içinde Türkiye'nin iç işlerinde tam yetkili olduğunu en net gösteren ve Milli Egemenlik ilkesini doğrudan güçlendiren madde C seçeneğidir.
