Soru:
Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümünden (1579) sonra Osmanlı Devleti'nde yaşanan değişimi en iyi özetleyen ifade aşağıdakilerden hangisidir? Bu değişim \( y = a + bx \) denklemiyle ifade edilecek olsa, "b" katsayısının işareti ne olurdu?
- A) Duraklama Dönemi'nin başlangıcı; "b" katsayısı pozitiftir.
- B) Yükselme Dönemi'nin devamı; "b" katsayısı pozitiftir.
- C) Duraklama Dönemi'nin başlangıcı; "b" katsayısı negatiftir.
- D) Gerileme Dönemi'nin başlangıcı; "b" katsayısı negatiftir.
Çözüm:
💡 Bu soru, hem tarihsel bir yorum hem de basit bir matematiksel analojinin anlaşılmasını gerektiriyor. Denklemdeki "b" katsayısı, eğimin yönünü (artış/azalış) temsil eder.
- ➡️ Tarihsel Bağlam: Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümü, Osmanlı tarihçiliğinde genellikle Yükselme Dönemi'nin sonu ve Duraklama Dönemi'nin başlangıcı olarak kabul edilir. Devlet yönetiminde yetenekli sadrazamların etkisi azalmış, padişahların yönetime ilgisizliği artmıştır.
- ➡️ Matematiksel Analoji: "y"yi devletin gücü, "x"i zaman olarak düşünürsek, Duraklama Dönemi'nde devletin gücündeki artış hızı yavaşlamış, bazı alanlarda gerilemeler başlamıştır. Bu, genel eğrinin yataylaştığı ve aşağı yöneldiği bir süreçtir. Dolayısıyla "b" katsayısı (eğim) negatiftir.
- ➡️ Gerileme Dönemi ise daha sonra, özellikle Karlofça Antlaşması (1699) ile başlatılır. Sokullu'nun ölümü için "Gerileme" ifadesi erken bir tarihlendirmedir.
✅ Sonuç: En doğru ifade, Duraklama Dönemi'nin başlangıcını ve negatif eğimi işaret eden C seçeneğidir.
