📜 Sokullu Mehmet Paşa Dönemi (II. Selim ve III. Murat)
Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu'nda "Köprülüler Sonrası Yükseliş" olarak da adlandırılabilir. Sokullu Mehmet Paşa, Kanuni Sultan Süleyman'ın son yıllarından başlayarak II. Selim ve III. Murat dönemlerinde de kesintisiz olarak sadrazamlık yapmış, devlet yönetiminde son derece etkili olmuş büyük bir devlet adamıdır. 🎯
👑 II. Selim Dönemi (1566 – 1574) ve Sokullu'nun Rolü
II. Selim (Sarı Selim), babası Kanuni gibi aktif bir padişah değildi ve devlet işlerini büyük ölçüde güvendiği Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa'ya bırakmıştı. Bu dönemde Sokullu, adeta bir "gölge padişah" gibi devleti yönetti.
- ✅ Kıbrıs'ın Fethi (1571): Sokullu, Doğu Akdeniz'deki Osmanlı hakimiyetini pekiştirmek için bu seferi destekledi. Lala Mustafa Paşa komutasındaki ordu, Kıbrıs'ı Venedikliler'den aldı. Bu fetih, stratejik ve ekonomik açıdan büyük önem taşıyordu.
- 💔 İnebahtı Deniz Savaşı (1571): Kıbrıs'ın fethine tepki olarak Papa'nın önderliğinde Haçlı donanması kuruldu. Yapılan büyük deniz savaşında Osmanlı donanması ağır bir yenilgi aldı. Ancak Sokullu'nun meşhur sözünde belirttiği gibi:
"Biz Kıbrıs'ı almakla sizin kolunuzu kestik, siz İnebahtı'da bizim sadece sakalımızı tıraş ettiniz. Kesilen kol yerine gelmez ama tıraş edilen sakal daha gür çıkar."
Hakikaten de kış aylarında muazzam bir çabayla yeni bir donanma inşa edildi ve Osmanlı, Akdeniz'deki gücünü korumayı başardı.
- 🌉 Büyük Projeler: Sokullu, kalıcı eserler bırakmaya büyük önem verdi.
- 📌 Don-Volga Kanal Projesi: Karadeniz'i Hazar Denizi'ne bağlayarak, Orta Asya'daki Türk hanlıklarıyla doğrudan temas kurmak ve Rusya'nın güneye inmesini engellemek amaçlandı. Ancak proje çeşitli nedenlerle tam olarak başarıya ulaşamadı.
- 📌 Süveyş Kanal Projesi: Kızıldeniz'i Akdeniz'e bağlayarak, Baharat Yolu'nu canlandırmak ve Portekizliler'in Hint Okyanusu'ndaki etkinliğini kırmak hedeflendi. Bu proje de teknik zorluklar ve yoğun dış siyasi meseleler nedeniyle hayata geçirilemedi.
- 🌉 Edirne'deki Sokullu Mehmet Paşa Köprüsü (Mimar Sinan Eseri): Bu dönemde tamamlanan somut ve görkemli eserlerden biridir.
👑 III. Murat Dönemi (1574 – 1579) ve Sokullu'nun Sonu
II. Selim'in vefatı üzerine tahta geçen III. Murat'ın ilk yıllarında da Sokullu Mehmet Paşa sadrazamlık görevini sürdürdü. Ancak bu dönemde saray içindeki güç mücadeleleri arttı ve padişahın eşi Safiye Sultan ve diğer etkili isimler, Sokullu'nun otoritesini kıskanmaya başladı.
- ⚔️ Fas'ın Himaye Altına Alınması (1578): Portekizliler'e karşı yapılan Vadi's-Seyl (Vadiüsseyl) Savaşı'nda Osmanlı'nın desteği, Fas'ın Osmanlı himayesine girmesini sağladı. Bu, Osmanlı'nın Kuzey Afrika'daki en batıdaki sınırı oldu.
- 📜 İngiltere'ye Kapitülasyonlar (1580): İspanya'ya karşı denge siyaseti gütmek amacıyla İngiltere'ye ticari imtiyazlar verildi. Bu hamle, gelecekte Osmanlı ekonomisi üzerinde önemli etkiler yaratacaktı.
- 💀 Sokullu Mehmet Paşa'nın Ölümü (1579): Sokullu, bir divan toplantısı çıkışında derviş kılığına girmiş bir kişi tarafından suikaste uğradı ve hayatını kaybetti. Onun ölümü, Osmanlı tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir.
🔍 Dönemin Genel Bir Değerlendirmesi
- 💡 Sokullu Mehmet Paşa dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama döneminin başlangıcında yer alır. Ancak onun dehası sayesinde devlet, dışarıdan "yükseliş"te gibi görünmüştür. Bu duruma "Sokullu Etkisi" denir.
- 📌 Sokullu'nun ölümünden sonra, merkezi otorite zayıflamış, saray kadınları (Valide Sultanlar) ve diğer grupların devlet işlerine müdahalesi artmıştır.
- 🎯 Onun vizyoner projeleri (kanallar), gerçekleşememiş olsa da Osmanlı devlet adamının ne kadar ileri görüşlü olabildiğinin bir göstergesidir.
- ➡️ Sokullu, son büyük Osmanlı sadrazamı olarak kabul edilir. Onun ardından devlet, iç ve dış sorunlarla daha yoğun bir şekilde mücadele etmek zorunda kalmıştır.
