Soru:
"İstihsan" kavramını, "kıyas"tan farkını dikkate alarak açıklayınız. Aşağıdaki senaryoda hangi yöntemin kullanıldığını belirleyiniz: "Bir hukukçu, normal kıyas yoluyla suyun temizleyici olması gerektiği sonucuna varır. Ancak, bir köpeğin içtiği kabı normal kıyasa göre toprakla temizlemek gerekirken, Peygamber'in (s.a.v.) 'Onu toprakla temizleyin' buyruğunu delil göstererek, bu kabın su ile yıkanabileceğine hükmeder."
Çözüm:
🔍 Bu soru, iki hukukî yöntemi karşılaştırmayı ve somut bir örnekte uygulamayı gerektirir.
- ➡️ Kıyas: Hakkında hüküm bulunmayan bir meseleyi, aralarındaki ortak "illet" (sebep) nedeniyle, hükmü belli olan bir meseleye bağlayarak çözmektir. Genel ve kuralcı bir yöntemdir.
- ➡️ İstihsan: Bir meselede, genel kurala (kıyasa) göre verilmesi gereken hükmü, daha güçlü bir delil (nass, zaruret, örf, gizli kıyas vb.) sebebiyle bırakıp, insanlar için daha uygun (hasen) olan başka bir hükme yönelmektir. Esneklik ve kolaylaştırma sağlar.
- ➡️ Fark: Kıyas genel kurala sıkı sıkıya bağlı kalırken, istihsan özel bir durumda bu genel kuraldan vazgeçmeyi meşru kılar.
- ➡️ Senaryo Analizi: Senaryoda, normal kıyas yolu "toprakla temizlik" hükmünü gerektirir. Ancak hukukçu, daha güçlü bir delil olan Peygamber'in sünnetini esas alarak bu genel kuraldan vazgeçmiş ve "su ile temizlik" gibi daha kolay ve uygun olan hükmü benimsemiştir.
✅ Bu durumda kullanılan yöntem, açık bir şekilde İstihsan'dır.
