Soru:
Herakleitos, "Aynı ırmaklara girenlerin üzerinden farklı sular akar" ve "Her şey akar" (panta rhei) demiştir. Parmenides ise varlığın bir, bölünemez ve değişmez olduğunu savunmuştur. Bu iki filozofun varlık ve değişim konusundaki temel görüşleri arasındaki zıtlık nedir?
Çözüm:
💡 Bu soru, İlk Çağ felsefesindeki iki temel metafizik karşıt görüşü anlamamızı istiyor.
- ➡️ İlk Adım: Herakleitos'un Görüşü
Herakleitos'a göre evren sürekli bir değişim ve oluş halindedir. "Aynı ırmağa iki kez girilmez" çünkü hem ırmak hem de biz sürekli değişiriz. Onun felsefesinin merkezinde diyalektik ve karşıtların savaşı (\( \pióλεμος - polemos \)) vardır. Sabit bir varlıktan ziyade, süreç esastır.
- ➡️ İkinci Adım: Parmenides'in Görüşü
Parmenides ise akıl yoluyla (\( \lambdaóγος - logos \)) ulaşılabilecek gerçekliğin (Varlık'ın) değişmez olduğunu savunur. Ona göre "Varlık vardır, yokluk yoktur." Değişim, bir şeyin olduğu şeyden olmadığı bir şeye dönüşmesidir; bu da yokluk kavramını gerektirdiği için imkansızdır. Bu nedenle değişim sadece bir yanılsamadır (doksa).
- ➡️ Üçüncü Adım: Zıtlığın Karşılaştırılması
Herakleitos, duyular dünyasında algıladığımız değişimi gerçek kabul eder. Parmenides ise aklın ışığında, değişmeyen bir ve sürekli olan Varlık'ı gerçek kabul eder. Biri oluş'u, diğeri sabit varlık'ı temel alır.
✅ Sonuç olarak, temel zıtlık; Herakleitos'un sürekli değişim ve oluş fikri ile Parmenides'in değişmeyen, bir ve sürekli varlık fikri arasındadır.
