Soru: "Güneş sistemi, gezegenlerin bir yıldız etrafında döndüğü bir yapıdır. Diğer yıldızların da etrafında dönen gezegenleri olabilir." Bu çıkarımda hangi akıl yürütme yöntemleri birlikte kullanılmıştır? Her birini örnekle açıklayınız.
Çözüm: Bu çıkarımda analoji ve tümevarım birlikte kullanılmıştır. Analoji adımı:
1. Kaynak: Güneş sistemi (bilinen). Özellik: Gezegenler yıldız (Güneş) etrafında döner.
2. Hedef: Diğer yıldız sistemleri (bilinmeyen). Benzetme: Onlar da benzer yapıya sahip olabilir.
Tümevarım adımı:
1. Gözlem: Güneş sisteminde bu özellik var.
2. Genelleme: Tüm yıldız sistemleri için benzer olabilir (evrendeki diğer sistemlerden örnekler toplanarak).
Bu, bilimsel keşiflerde sık kullanılan bir yaklaşımdır: Analojiyle hipotez kurulur ("diğer yıldızlar da gezegenlere sahip olabilir"), tümevarımla gözlemlerle desteklenir (exoplanet keşifleri). Tümdengelim, bu hipotezler test edilirken devreye girer (örneğin, "eğer bir yıldızın etrafında gezegen varsa, belirli ışık değişimleri gözlemlenir").
