Soru:
Bir bölgede yapılan araştırmada, aynı enlemde ve benzer büyüklükte olmalarına rağmen, bir bölgenin batı kıyılarının doğu kıyılarına göre daha fazla yağış aldığı ve bu nedenle daha zengin bir orman örtüsüne sahip olduğu gözlemlenmiştir. Bu farklılığa neden olan fiziki faktör nedir ve bu faktör biyoçeşitliliği nasıl etkilemiştir?
Çözüm:
💡 Bu soru, iklimi ve dolayısıyla biyoçeşitliliği şekillendiren önemli bir fiziki faktör olan hakim rüzgâr yönü ve dağların uzanışı ile ilgilidir.
- ➡️ Birinci Adım - Hakim Rüzgârlar: Bir bölgede genellikle belirli bir yönden esen hakim rüzgârlar vardır (örneğin, Türkiye için batı rüzgârları). Bu rüzgârlar, okyanuslardan veya denizlerden nem getirir.
- ➡️ İkinci Adım - Yamaç Yağışı (Orografik Yağış): Nemli hava kütleleri, kıyıya paralel uzanan dağlarla karşılaştığında yükselmek zorunda kalır. Yükselen hava soğur ve taşıdığı nemi dağların denize bakan yamaçlarında (rügar yamaç) yağış olarak bırakır. Bu nedenle batı kıyıları daha fazla yağış alır.
- ➡️ Üçüncü Adım - Yağmur Gölgesi Etkisi: Dağların arkasında kalan, yani rüzgârın estiği yöne ters taraftaki yamaçlara (yalıçapkını yamaç) ise kuru hava iner. Bu bölgelerde yağış azalır ve daha kurak bir iklim oluşur. Buna yağmur gölgesi etkisi denir.
- ➡️ Dördüncü Adım - Biyoçeşitliliğe Etkisi: Bol yağış alan batı yamaçları, gür ormanların ve bu ormanlara bağlı zengin bir hayvan çeşitliliğinin gelişmesini sağlar. Kurak olan doğu yamaçları ise daha çok bozkır ve step gibi kurakçıl bitki örtüsüne ve buna adapte olmuş daha sınırlı sayıda hayvan türüne ev sahipliği yapar.
✅ Sonuç olarak, bu farklılığa neden olan fiziki faktör, yer şekilleri (dağların uzanışı) ve bunun sonucunda oluşan iklim farklılıklarıdır (yağış miktarı). Fiziki çevre, bitki örtüsünü belirleyerek biyoçeşitliliği doğrudan etkiler.
