Soru:
"Hanımeli çiçeğinin kokusu bütün sokağa yayılmıştı." cümlesindeki birleşik kelimeleri bulunuz. Bu kelimelerin neden birleşik kabul edildiğini açıklayınız.
Çözüm:
🔎 Cümleyi dikkatlice tarayalım ve iki ayrı kelimeden oluşan, kalıplaşmış ifadeler arayalım.
- ➡️ Hanımeli: "Hanım" ve "eli" kelimelerinin birleşmesinden oluşur. Bu bir bitki adıdır ve anlam kaymasına uğramıştır (hanımın eli değil). Ayrıca ses olayı (ünlü düşmesi: hanım-eli > hanımeli) görülmez, ancak bu onun birleşik isim olmasını engellemez. Birleşik kelimedir.
- ➡️ Sokağa: "Sokak" kelimesine yönelme hâl eki ("-a") gelmiştir. Hiç yapım eki almamış ve başka bir kelimeyle birleşmemiştir. Basit kelimedir.
- ➡️ Yayılmıştı: "Yay-" fiil köküne "-ıl" (edilgenlik eki, yapım eki olarak da değerlendirilebilir), "-mış" (çekim eki) ve "-tı" (çekim eki) gelmiştir. Yapım eki aldığı için türemiştir.
✅ Cümledeki tek birleşik kelime "Hanımeli"dir. Çünkü iki ayrı ismin kalıcı olarak birleşip yeni bir varlığa (bitki) ad olmuştur ve anlam kayması vardır.
