Soru:
"Gelmemekte ısrar ediyor." cümlesindeki fiil, yapı bakımından nasıl bir fiildir? Fiili eklerine ayırarak, olumsuzluk ekini ve fiilin yapısını belirleyiniz.
Çözüm:
💡 Fiilin yapısını anlamak için onu en küçük parçalarına ayırmalı ve olumsuzluk ekini tespit etmeliyiz.
- ➡️ 1. Adım: Fiili Kök ve Eklerine Ayırma: Cümlenin yüklemi "gelmemekte" sözcüğüdür. Bu fiili şu şekilde ayırabiliriz:
gel-me-mek-te
- "gel-" fiil kökü
- "-me" olumsuzluk eki
- "-mek" mastar eki (isim-fiil eki)
- "-te" bulunma hal eki ("-dir" anlamında ek-fiil ile çekimlenmiş)
- ➡️ 2. Adım: Olumsuzluk Ekini Belirleme: Fiil kökünden hemen sonra gelen "-me" eki, "gelmek" fiilini "gelmemek" şeklinde olumsuz yapmıştır. Bu, açıkça bir olumsuzluk ekidir.
- ➡️ 3. Adım: Fiilin Yapısını Belirleme: Fiilimiz, "gel-" gibi basit bir fiil kökünden türemiştir. Ancak yapı bakımından incelediğimizde:
- Fiil köküne birden fazla yapım eki gelmemiş, sadece çekim ekleri gelmiştir.
- Olumsuzluk eki (-me) bir çekim ekidir, fiilin yapısını değiştirmez, sadece anlamını olumsuzlaştırır.
- Bu nedenle fiil, yapıca basit fiildir.
✅ Sonuç: "Gelmemekte" fiilindeki olumsuzluk eki "-me" ekidir ve bu fiil, yapı bakımından basit fiildir.
