Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne-yüklem uyuşmazlığından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
- A) Bu sorular, öğrenciler tarafından çok zor bulundu.
- B) Hiçbiri, söylenenlere inanmıyordu.
- C) İnsanlar, bu haberi duyunca çok şaşırdı.
- D) Takım, maçı kazanarak taraftarlarını sevindirdi.
Çözüm:
💡 Özne-yüklem uyuşmazlığı, öznenin tekil/çoğul veya kişi bakımından yükleme uymamasıdır. Seçenekleri inceleyelim:
- ➡️ A seçeneği: "Bu sorular, öğrenciler tarafından çok zor bulundu." -> Özne "sorular" (çoğul), yüklem "bulundu" (tekil). "Sorular bulundu" şeklinde kurulduğunda uyumsuzluk görülür. Doğrusu "Bu sorular... bulundular" veya "Bu sorular... zordu" olmalıydı. ❌
- ➡️ B seçeneği: "Hiçbiri, söylenenlere inanmıyordu." -> "Hiçbiri" belgisiz zamiri tekil çekilir, yüklem "inanmıyordu" tekil. ✅ Uyumlu.
- ➡️ C seçeneği: "İnsanlar, bu haberi duyunca çok şaşırdı." -> Özne "insanlar" (çoğul), yüklem "şaşırdı" (tekil). Günlük dilde kullanılsa da kurallı Türkçede "şaşırdılar" olması gerekir. Ancak bu kullanım yaygın olarak kabul görmüştür ve KPSS'de genellikle bozuk olarak işaretlenmez. A seçeneğindeki bozukluk daha belirgindir.
- ➡️ D seçeneği: "Takım, maçı kazanarak taraftarlarını sevindirdi." -> "Takım" topluluk ismidir ve tekil çekilir, yüklem "sevindirdi" tekil. ✅ Uyumlu.
✅ En net özne-yüklem uyuşmazlığı A seçeneğinde görülmektedir.
