Soru:
Aşağıdaki DNA zincir çiftinde, baz eşleşmesi sırasında meydana gelen bir hatayı düzeltmek için hangi baz çifti değiştirilmelidir? Lütfen hatanın olduğu pozisyonu (1'den başlayarak) ve doğru baz eşleşmesini belirtiniz.
Zincir 1: 5' - A G T C C A T G - 3'
Zincir 2: 3' - T C A G G T A C - 5'
Çözüm:
💡 İki zinciri karşılaştırarak, A-T ve G-C eşleşmelerine uymayan bir baz çifti arayacağız.
- ➡️ 1. Adım: Zincirleri baz baz kontrol edelim:
1. Pozisyon: A ↔ T (Doğru, A-T eşleşir.)
2. Pozisyon: G ↔ C (Doğru, G-C eşleşir.)
3. Pozisyon: T ↔ A (Doğru, T-A eşleşir.)
4. Pozisyon: C ↔ G (Sorunlu! C, G ile eşleşmez. DNA'da C, G ile değil, G, C ile eşleşir. Burada birinci zincirdeki C, ikinci zincirdeki G ile karşı karşıyadır. Bu bir hatalı eşleşmedir.)
5. Pozisyon: C ↔ G (Doğru, C-G eşleşir.)
6. Pozisyon: A ↔ T (Doğru, A-T eşleşir.)
7. Pozisyon: T ↔ A (Doğru, T-A eşleşir.)
8. Pozisyon: G ↔ C (Doğru, G-C eşleşir.)
- ➡️ 2. Adım: Hata 4. pozisyondadır. Buradaki eşleşme C-G yerine, DNA kurallarına uygun bir eşleşme olmalıdır.
- ➡️ 3. Adım: Doğru eşleşmeyi bulmak için iki seçeneğimiz var: Ya birinci zincirdeki C, ikinci zincirde G yerine onun tamamlayıcısı olan G ile eşleşmeli (C-G doğru bir eşleşmedir aslında, burada karışıklık olabilir. Kontrol edelim: C-G eşleşmesi doğrudur! Peki sorun ne? Zincir 1'de 4. baz C, Zincir 2'de 4. baz G. Bu, C-G eşleşmesidir ve bu DOĞRUDUR. O zaman nerede hata var? Tekrar dikkatle bakalım: Zincir 1: 5'-AGTCCATG-3'. 4. baz C. Zincir 2: 3'-TCAGGTAC-5'. 4. baz G. C ve G birbirinin tamamlayıcısıdır. Bu bir hata değildir. Hata başka bir yerde olmalı. 3. pozisyona tekrar bakalım: Zincir 1'de 3. baz T, Zincir 2'de 3. baz A. T-A eşleşmesi de doğrudur. Tüm eşleşmeler doğru görünüyor! Soru metninde "meydana gelen bir hata" olduğu söyleniyor, belki de verilen dizilimde gerçekten bir hata yok ve bu bir tuzak sorudur. Ancak, sorunun amacı baz eşleşmesi kuralını vurgulamak olduğu için, klasik bir hata senaryosu üzerinden gidelim. Diyelim ki 4. pozisyondaki eşleşme C-A olsaydı, bu bir hata olurdu. Fakat verilenlerde hata yok. Soruyu "Diyelim ki 4. pozisyonda bir hata var" şeklinde yorumlayıp çözelim. Örneğin, Zincir 2'nin 4. bazının A olduğunu varsayalım. O zaman C-A eşleşmesi yanlış olurdu. Bu durumda, doğru eşleşme için Zincir 2'deki A'nın, C'nin tamamlayıcısı olan G ile değiştirilmesi gerekirdi.)
✅ Sonuç (Düzeltilmiş Senaryo): Verilen dizilimde aslında bir hata yoktur, tüm baz çiftleri doğru eşleşmiştir. Ancak, eğer 4. pozisyonda bir hata olsaydı (örneğin C-A gibi), düzeltmek için bu pozisyondaki baz çifti, kurallara uygun olan C-G çifti ile değiştirilmelidir.
