Soru:
Bir ekosistemdeki besin ağında, bir otçul böcek günde 100 gram yaprak yer. Yapraklardaki ağır metal konsantrasyonu \( 0.02 \, \text{mg/kg} \)'dır. Bu böcekle beslenen küçük bir kuş, günde 50 gram böcek yer. Kuşun vücudunda biriken ağır metal konsantrasyonu \( 0.5 \, \text{mg/kg} \) olarak ölçülmüştür. Buna göre, biyolojik birikim faktörü (Böceğin biriktirdiği konsantrasyona göre kuşun biriktirdiği konsantrasyonun oranı) kaçtır?
Çözüm:
🔎 Bu soru, bir besin zinciri halkasındaki iki canlı arasındaki biyolojik birikim faktörünü hesaplamamızı istiyor. Öncelikle böceğin vücudundaki konsantrasyonu bulmalıyız.
- ➡️ Birinci Adım: Böceğin vücudundaki konsantrasyonu hesaplayalım. Böcek, yediği yapraklardaki konsantrasyonu doğrudan vücuduna alır ve biriktirir. Soruda böceğin konsantrasyonu verilmemiş, ancak yediği yaprakların konsantrasyonu verilmiş (\( 0.02 \, \text{mg/kg} \)). Biyolojik birikimde, bir alt basamaktaki madde, üst basamaktaki canlıda daha yüksek konsantrasyonda bulunur. Bu durumda böceğin vücudundaki konsantrasyon, yapraklardakinden yüksek olmalıdır. Ancak soru bize doğrudan "kuşun biriktirdiği / böceğin biriktirdiği" oranını sormaktadır. Böceğin biriktirdiği değer, onun yediği yaprakların konsantrasyonu ile aynı kabul EDİLEMEZ. Fakat sorunun mantığında, böceğin biriktirdiği değer verilmemiş ve bizden istenen, kuşun konsantrasyonunun böceğinkine oranıdır. Burada bir eksiklik var. Soruyu, "Kuşun vücudundaki konsantrasyon, böceğin vücudundaki konsantrasyondan kaç kat fazladır?" şeklinde yorumlayabiliriz. Bu durumda, böceğin konsantrasyonu "1 birim" kabul edilirse, kuşun konsantrasyonu soruda verilen değerlerle doğrudan hesaplanamaz. Ancak, sorunun çözümü için verilen tek sayısal konsantrasyon değerleri kuş ve yaprak için. Bu nedenle, sorunun amacı besin zincirindaki artışı göstermek olduğundan, böceğin konsantrasyonunun yaprakla aynı olduğu basit bir varsayım yapabiliriz. Bu varsayımla çözüm:
- ➡️ Varsayım: Böceğin vücudundaki ağır metal konsantrasyonu, yediği yapraklardaki konsantrasyona eşit kabul edelim: \( 0.02 \, \text{mg/kg} \).
- ➡️ İkinci Adım: Biyolojik birikim faktörünü (kuş/böcek) hesaplayalım: \( \frac{0.5 \, \text{mg/kg}}{0.02 \, \text{mg/kg}} = 25 \).
✅ Sonuç olarak, bu besin zinciri halkasında biyolojik birikim faktörü 25'tir. Yani kuş, böceğe kıyasla 25 kat daha fazla ağır metal biriktirmiştir. Bu, gerçekte böceğin de bir miktar birikim yapması nedeniyle daha düşük bir oran olabilir, ancak prensibi göstermek açısından geçerlidir.
