Günlük hayatta, özellikle otomobil yakıt tüketimi, boya veya sıvı gıda ürünlerinde sıkça karşılaştığımız "galon" birimi, aslında sandığımızdan daha karmaşık bir konu. Çünkü 1 galon, dünyanın neresinde olduğunuza bağlı olarak farklı miktarda litreye karşılık gelir. Bu yazıda, ABD ve İngiltere'de kullanılan galonların farkını, tarihsel arka planını ve günlük kullanımda nelere dikkat etmeniz gerektiğini açıklayacağız.
Galon, İngiliz kökenli bir sıvı hacim ölçü birimidir. Tarihsel olarak tahıl veya şarap ölçmek için kullanılmış, zamanla standartlaşmıştır. Ancak Amerika'nın bağımsızlığı sonrası, ABD kendi ölçü sistemini geliştirirken galon tanımını değiştirmiş, İngiltere ise 1824'te "Imperial Gallon" (İmparatorluk Galonu) adıyla yeni bir standart getirmiştir. İşte bu noktada iki farklı galon ortaya çıkmıştır.
ABD'de kullanılan sıvı galonu, 231 inç küpe eşittir. Metrik sisteme çevrildiğinde:
Bu birim, ABD'de benzin, süt, su gibi tüm sıvı ürünlerde kullanılır. Örneğin, bir arabanın yakıt deposu kapasitesi veya yakıt tüketimi (mpg - miles per gallon) bu galon cinsinden ifade edilir.
İngiltere ve Commonwealth (İngiliz Milletler Topluluğu) ülkelerinde kullanılan İmparatorluk Galonu, 10 pound ağırlığındaki suyun hacmine göre tanımlanır. Metrik karşılığı:
İngiltere'de 1995'ten itibaren metrik sisteme geçilmiş olsa da, yolculuk birimleri (mpg) ve bazı geleneksel ölçülerde hala İmparatorluk Galonu kullanılmaktadır.
İki galon türünü karşılaştıralım:
Pratikte bu bilgiyi nasıl kullanacağınızı birkaç örnekle gösterelim:
Bu farkın temelinde, 18. ve 19. yüzyıllarda iki ülkenin ölçü sistemlerini bağımsız olarak standartlaştırması yatar. ABD, İngiliz kolonisi iken kullanılan "Wine Gallon" (şarap galonu) temelli sistemi sürdürmüş, İngiltere ise 1824'te daha büyük ve düzenli bir birim olan İmparatorluk Galonu'na geçmiştir. Metrik sistemin yaygınlaşmasına rağmen, özellikle ABD'de geleneksel birimlerin kullanımı devam etmektedir.
"1 galon kaç litre?" sorusunun tek bir cevabı yoktur. ABD Galonu 3.785 litre, İngiltere (İmparatorluk) Galonu ise 4.546 litredir. Bu iki birim arasındaki yaklaşık %20'lik fark, uluslararası bağlamda karışıklıklara yol açabilir. Bu nedenle, özellikle teknik hesaplamalar veya ticari işlemler yaparken hangi galon türünü kullandığınızı netleştirmeniz önemlidir. Metrik sistemin evrensel dili olan litre, bu karışıklığı önlemek için her zaman daha güvenilir bir tercihtir.
