🧬 10. Sınıf Biyoloji 1. Dönem 1. Yazılı 1. Senaryo: Hazırlık Rehberi
Merhaba 10. sınıf öğrencileri! Biyoloji dersinin ilk yazılısı yaklaşıyor. Bu rehberde, sınavda karşılaşabileceğiniz konuları ve soru tiplerini inceleyeceğiz. Unutmayın, düzenli tekrar ve bol soru çözmek başarının anahtarıdır.
🧪 Hücrenin Yapısı ve İşlevleri
Hücre, canlıların temel yapı ve işlev birimidir. Prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki temel hücre tipi bulunur.
- 🦠 Prokaryot Hücre: Zarla çevrili çekirdeği ve organelleri olmayan basit yapılı hücrelerdir. Bakteriler ve arkeler bu gruba girer.
- 🌳 Ökaryot Hücre: Zarla çevrili çekirdeği ve çeşitli organelleri bulunan daha karmaşık yapılı hücrelerdir. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protistalar bu gruba girer.
Hücrenin temel kısımları:
- 🧱 Hücre Zarı: Hücreyi dış ortamdan ayırır, madde alışverişini kontrol eder.
- 💧 Sitoplazma: Hücre zarı ile çekirdek arasındaki yarı akışkan sıvıdır. Organelleri içerir.
- 🧠 Çekirdek: DNA'yı içerir ve hücrenin yönetim merkezidir.
🔬 Organeller ve Görevleri
Ökaryot hücrelerde bulunan, belirli işlevleri yerine getiren yapılardır.
- ⚡ Mitokondri: Hücrenin enerji santralidir. ATP üretir.
- 🌿 Kloroplast: Bitki hücrelerinde bulunur. Fotosentez yaparak besin üretir.
- 📦 Endoplazmik Retikulum (ER): Madde taşınmasında ve protein sentezinde görev alır. Granüllü ve granülsüz olmak üzere iki çeşidi vardır.
- 🚚 Golgi Cisimciği: ER'de üretilen maddeleri işler, paketler ve hücre dışına gönderir.
- 🗑️ Lizozom: Hücre içi sindirimde görev alır.
- 🧱 Ribozom: Protein sentezinin gerçekleştiği yerdir.
🧬 Hücre Zarından Madde Geçişleri
Hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için hücre zarı aracılığıyla madde alışverişi yapması gerekir.
- 🚶 Pasif Taşıma: Enerji harcanmadan gerçekleşen taşıma şeklidir.
- 💧 Difüzyon: Maddelerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçişidir.
- 🌊 Osmoz: Suyun yarı geçirgen zardan çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçişidir.
- 💪 Kolaylaştırılmış Difüzyon: Taşıyıcı proteinler yardımıyla gerçekleşen difüzyondur.
- 🏃 Aktif Taşıma: Enerji (ATP) harcanarak gerçekleşen taşıma şeklidir. Maddeler az yoğun ortamdan çok yoğun ortama taşınır.
- 📦 Endositoz: Büyük moleküllerin hücre içine alınmasıdır.
- 🍕 Fagositoz: Katı maddelerin hücre içine alınmasıdır.
- 💧 Pinositoz: Sıvı maddelerin hücre içine alınmasıdır.
- 📤 Ekzositoz: Büyük moleküllerin hücre dışına atılmasıdır.
🧪 Enzimler
Enzimler, biyolojik katalizörlerdir. Reaksiyonları hızlandırır ve aktivasyon enerjisini düşürürler.
- 🔑 Enzim-Substrat Uyumu: Enzimler, substratlarına özgüdürler. Anahtar-kilit ilişkisi gibi.
- 🌡️ Enzimlerin Çalışmasını Etkileyen Faktörler:
- 🌡️ Sıcaklık
- pH
- 💧 Su Miktarı
- 🧱 Substrat Yoğunluğu
- 🚫 İnhibitörler (Enzim engelleyiciler)
Unutmayın, bu konuları dikkatlice çalışmak ve bol soru çözmek sınavda başarılı olmanızı sağlayacaktır. Başarılar!
