🧬 10. Sınıf Biyoloji 2. Dönem 1. Yazılıya Hazırlık (1. Senaryo)
Bu yazıda, 10. sınıf biyoloji dersinin 2. dönem 1. yazılısının 1. senaryosuna yönelik konuları bulacaksınız. Sınavda başarılar!
🦠 Hücre Bölünmesi
Hücre bölünmesi, canlıların büyümesi, gelişmesi ve üremesi için temel bir süreçtir. İki ana türü vardır:
- 🍎 Mitoz: Vücut hücrelerinde (somatik hücreler) görülür. Amacı, hücre sayısını artırarak büyüme ve onarımı sağlamaktır.
- 🌱 Mayoz: Üreme hücrelerinde (gametler) görülür. Amacı, kromozom sayısını yarıya indirerek döllenme sırasında türün kromozom sayısının sabit kalmasını sağlamaktır.
🧬 Kalıtım
Kalıtım, genetik özelliklerin nesilden nesile aktarılmasıdır. Temel kavramlar şunlardır:
- 🧬 Gen: DNA üzerinde bulunan ve belirli bir özelliği kontrol eden birimdir.
- 🧪 Alel: Bir genin farklı varyasyonlarıdır. Örneğin, göz rengi geni için mavi veya kahverengi aleller bulunabilir.
- 👨🔬 Genotip: Bir bireyin genetik yapısıdır.
- 👁️ Fenotip: Bir bireyin gözlemlenebilir özellikleridir. Genotip ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu oluşur.
🌱 Mendel Genetiği
Gregor Mendel, kalıtım prensiplerini bezelye bitkileri üzerinde yaptığı deneylerle ortaya koymuştur. Mendel'in prensipleri şunlardır:
- 🌱 Ayrılma İlkesi: Her birey, her özellik için iki alel taşır ve gamet oluşumu sırasında bu aleller birbirinden ayrılır.
- 🧪 Bağımsız Dağılım İlkesi: Farklı genler, gamet oluşumu sırasında birbirinden bağımsız olarak dağılır.
- 👨🔬 Baskınlık İlkesi: Heterozigot durumda, bir alel (baskın alel) diğer alelin (çekinik alel) etkisini maskeleyebilir.
🩸 Kan Grupları
İnsanlarda ABO kan grubu sistemi, A, B, AB ve 0 olmak üzere dört ana kan grubunu içerir. Bu kan grupları, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan antijenler tarafından belirlenir.
- 🩸 A Kan Grubu: A antijenini taşır.
- 🧪 B Kan Grubu: B antijenini taşır.
- 👨🔬 AB Kan Grubu: Hem A hem de B antijenlerini taşır.
- 🌱 0 Kan Grubu: Hiçbir antijen taşımaz.
Rh faktörü de kan gruplarının belirlenmesinde önemlidir. Rh pozitif (+) veya Rh negatif (-) olabilir.
🌍 Ekosistem Ekolojisi
Ekosistem, canlılar (biyotik faktörler) ve cansız çevre (abiyotik faktörler) arasındaki etkileşimlerin oluşturduğu bir bütündür. Temel kavramlar şunlardır:
- 🌍 Popülasyon: Aynı türden bireylerin belirli bir alanda oluşturduğu topluluktur.
- 🌱 Komünite: Belirli bir alanda yaşayan farklı popülasyonların oluşturduğu topluluktur.
- 🧪 Ekosistem: Bir komünite ve onun cansız çevresi arasındaki etkileşimlerdir.
☀️ Besin Zinciri ve Enerji Akışı
Besin zinciri, canlılar arasındaki beslenme ilişkisini gösteren bir sıralamadır. Enerji, üreticilerden tüketicilere doğru aktarılır.
- ☀️ Üreticiler: Kendi besinlerini fotosentez yoluyla üreten canlılardır (bitkiler).
- 🌱 Tüketiciler: Başka canlılarla beslenen canlılardır (otoburlar, etoburlar, hepçiller).
- 🧪 Ayrıştırıcılar: Ölü organizmaları parçalayarak besin maddelerini geri dönüştüren canlılardır (mantarlar, bakteriler).
Enerji akışı, besin zinciri boyunca azalır. Her trofik düzeyde enerjinin bir kısmı ısı olarak kaybedilir.
