🧪 10. Sınıf Biyoloji 2. Dönem 2. Yazılıya Hazırlık: 4. Senaryo MEB Soruları
Merhaba gençler! Biyoloji yazılısı yaklaşıyor ve MEB'in hazırladığı senaryolarla sınava hazırlanmak en iyisi. Bu yazıda, 4. senaryoya odaklanarak önemli konuları tekrar edeceğiz ve örnek sorular çözeceğiz. Unutmayın, düzenli tekrar ve bol soru çözmek başarının anahtarı!
🧬 Hücre Bölünmesi ve Üreme
Hücre bölünmesi, canlıların büyümesi, gelişmesi ve üremesi için hayati önem taşır. İki temel hücre bölünmesi çeşidi vardır: Mitoz ve Mayoz.
- 🌱 Mitoz: Vücut hücrelerinde (örneğin, deri hücreleri) görülür. Amacı, hücre sayısını artırarak büyüme ve onarımı sağlamaktır. Mitoz sonucu oluşan hücreler, ana hücreyle aynı genetik yapıya sahiptir.
- 🌸 Mayoz: Üreme hücrelerinde (sperm ve yumurta) görülür. Amacı, kromozom sayısını yarıya indirmektir. Mayoz sonucu oluşan hücreler, ana hücreden farklı genetik yapıya sahiptir. Bu farklılık, tür içi çeşitliliği sağlar.
🦠 Kalıtım
Kalıtım, genetik özelliklerin nesilden nesile aktarılmasıdır. Bu süreçte genler ve kromozomlar önemli rol oynar.
- 🧬 Gen: DNA üzerinde belirli bir özelliği kontrol eden bölümdür. Örneğin, göz rengini belirleyen genler vardır.
- 🔬 Kromozom: DNA'nın özel proteinlerle sarılıp yoğunlaşmış halidir. Her türün kendine özgü bir kromozom sayısı vardır. İnsanlarda 46 kromozom bulunur (23 çift).
Örnek Soru: Mendel'in bezelyelerle yaptığı çalışmalar, kalıtım prensiplerini anlamamızı sağlamıştır. Baskın ve çekinik gen kavramlarını açıklayınız.
Cevap:
- 🥇 Baskın Gen: Etkisini her durumda gösteren gendir. Büyük harfle (örneğin, A) gösterilir.
- 🥈 Çekinik Gen: Etkisini sadece homozigot durumda (örneğin, aa) gösteren gendir. Küçük harfle (örneğin, a) gösterilir.
🌍 Ekosistem Ekolojisi
Ekosistem, canlı ve cansız çevrenin etkileşimiyle oluşan bir bütündür. Besin zincirleri ve enerji akışı, ekosistemin temelini oluşturur.
- ☀️ Üreticiler: Kendi besinini üreten canlılardır (örneğin, bitkiler). Fotosentez yoluyla güneş enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürürler.
- 🌱 Tüketiciler: Besinini dışarıdan alan canlılardır (örneğin, hayvanlar). Otoburlar (bitki yiyenler), etoburlar (et yiyenler) ve hem otobur hem etoburlar (hepçiller) olarak ayrılırlar.
- 🍄 Ayrıştırıcılar: Ölü organizmaları parçalayarak madde döngüsüne katkıda bulunan canlılardır (örneğin, bakteriler ve mantarlar).
Örnek Soru: Bir ekosistemde enerji akışı nasıl gerçekleşir? Besin piramidini çizerek açıklayınız.
Cevap: Enerji akışı, üreticilerden tüketicilere doğru tek yönlüdür. Her basamakta enerjinin bir kısmı ısı olarak kaybolur. Besin piramidi, bu enerji akışını görsel olarak gösterir.
(Not: Görsel temsilidir, sınavda kendiniz çizmeniz beklenir.)
🦠 Canlılar ve Çevre
Canlılar, çevreleriyle sürekli etkileşim halindedir. Çevre kirliliği ve iklim değişikliği gibi sorunlar, canlıların yaşamını tehdit etmektedir.
- 🏭 Çevre Kirliliği: Hava, su ve toprak kirliliği gibi çeşitli şekillerde ortaya çıkar. Sanayi atıkları, tarım ilaçları ve evsel atıklar çevre kirliliğine neden olabilir.
- 🔥 İklim Değişikliği: Sera gazlarının artması sonucu küresel ısınma ve iklim değişiklikleri yaşanır. Bu durum, canlıların yaşam alanlarını ve dağılımını etkiler.
Örnek Soru: Çevre kirliliğini önlemek için neler yapılabilir? Bireysel ve toplumsal düzeyde alınabilecek önlemleri sıralayınız.
Cevap:
- ♻️ Bireysel Önlemler: Geri dönüşüme önem vermek, enerji tasarrufu yapmak, toplu taşıma araçlarını kullanmak.
- 🤝 Toplumsal Önlemler: Sanayi tesislerinde arıtma sistemleri kurmak, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak, çevre bilincini artırmak.
Hepinize sınavda başarılar dilerim! Unutmayın, biyoloji hayatın kendisidir ve öğrenmekten keyif alın.
