🌍 10. Sınıf Coğrafya 1. Dönem 1. Yazılıya Hazırlık (2. Senaryo)
🌋 Coğrafi Konum
Coğrafi konum, bir yerin Dünya üzerindeki yerini ifade eder. İki temel unsuru vardır:
- 🧭 Mutlak Konum (Matematiksel Konum): Enlem ve boylam değerleri ile ifade edilir. Değişmezdir.
- 📍 Göreceli Konum (Özel Konum): Bir yerin; kıtalara, denizlere, boğazlara, yer şekillerine, siyasi sınırlara, ekonomik faaliyetlere ve ulaşım yollarına göre belirlenen konumudur. Zamanla değişebilir.
🧭 Enlem ve Boylamın Etkileri
Enlem ve boylam, birçok coğrafi olayı etkiler:
- ☀️ Enlem: Güneş ışınlarının geliş açısı, sıcaklık, iklim, bitki örtüsü, denizlerin tuzluluk oranı gibi faktörleri etkiler. Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık genellikle azalır.
- ⏱️ Boylam: Yerel saat farklarını oluşturur. Başlangıç meridyeni Greenwich'tir. İki meridyen arası yerel saat farkı 4 dakikadır.
🗺️ Türkiye'nin Coğrafi Konumu
Türkiye, 36° - 42° Kuzey enlemleri ve 26° - 45° Doğu boylamları arasında yer alır. Bu durumun Türkiye'ye etkileri şunlardır:
- 🌡️ Orta kuşakta yer alır. Bu nedenle dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
- 🌊 Akdeniz iklim kuşağındadır.
- ⛰️ Göreceli konumu nedeniyle; önemli ticaret yolları üzerinde bulunur, farklı kültürlere ev sahipliği yapmıştır ve stratejik öneme sahiptir.
🌱 İklim Elemanları ve Faktörleri
İklim, bir bölgedeki uzun süreli hava olaylarının ortalamasıdır. İklimi etkileyen temel elemanlar ve faktörler şunlardır:
- ☀️ Sıcaklık: Güneş ışınlarının geliş açısı, yükselti, denizellik-karasallık, rüzgarlar ve okyanus akıntıları sıcaklığı etkiler.
- 💧 Yağış: Yükselim (konveksiyonel), yamaç (orografik) ve cephe (frontal) yağışları olmak üzere farklı yağış türleri vardır.
- 💨 Basınç ve Rüzgarlar: Yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru hareket eden hava akımlarına rüzgar denir. Rüzgarlar, sıcaklık ve nem dağılımını etkiler.
🏞️ Türkiye'de Görülen İklim Tipleri
Türkiye'de farklı iklim tipleri görülür:
- 🌊 Akdeniz İklimi: Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Akdeniz kıyı şeridi, Ege ve Marmara bölgelerinde etkilidir.
- 🏔️ Karadeniz İklimi: Her mevsim yağışlıdır. Yazları serin, kışları ılıktır. Karadeniz kıyı şeridinde etkilidir.
- ⛰️ Karasal İklim: Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde etkilidir.
🌿 Bitki Örtüsü
İklim, bitki örtüsünü doğrudan etkiler. Türkiye'deki başlıca bitki örtüsü tipleri şunlardır:
- 🌲 Ormanlar: Karadeniz kıyıları, Akdeniz ve Ege bölgelerinin dağlık alanlarında yaygındır.
- 🌾 Bozkırlar (Stepler): İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygındır.
- 🌱 Maki: Akdeniz ikliminin tipik bitki örtüsüdür. Zeytin, zakkum, defne gibi bitki türlerini içerir.
- 🌿 Garig: Maki bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle ortaya çıkan çalılıklardır.
