🌍 10. Sınıf Coğrafya 2. Dönem 2. Yazılıya Hazırlık (9. Senaryo)
Merhaba gençler! Coğrafya sınavı yaklaşıyor ve bu senaryo ile konuları tekrar edip, eksiklerimizi gidereceğiz. Sakin olun, coğrafya eğlencelidir!
🌋 İç Kuvvetler
Yer kabuğunun içindeki enerjiden kaynaklanan ve yeryüzünü şekillendiren kuvvetlerdir. Unutmayın, bu kuvvetler yavaş yavaş etki eder ama sonuçları büyüktür!
- 🌋 Orojenez (Dağ Oluşumu): Yer kabuğundaki tortul tabakaların yan basınçlarla kıvrılması veya kırılması sonucu dağların oluşmasıdır.
- 🍎 Kıvrım Dağları: Esnek tortul tabakaların kıvrılmasıyla oluşur. Örneğin, Alp Dağları ve Toros Dağları.
- 🏔️ Kırık Dağları: Sert tortul tabakaların kırılmasıyla oluşur. Kırık hatları boyunca yükselen kısımlar horst (dağ), çöken kısımlar ise graben (ova) olarak adlandırılır.
- 🌋 Volkanizma: Yer altındaki magma'nın yeryüzüne çıkması sonucu oluşan olaylardır. Volkanik dağlar, platolar ve sıcak su kaynakları volkanizma sonucu oluşur.
- 🌍 Depremler (Seizma): Yer kabuğundaki ani kırılmalar sonucu oluşan sismik dalgalardır. Fay hatları üzerinde sıkça görülür.
- 🌋 Epirojenez (Kıta Oluşumu): Karaların yükselmesi veya alçalması olayıdır. Deniz seviyesindeki değişikliklere neden olur.
💧 Dış Kuvvetler
Güneş enerjisi, rüzgar, su ve buz gibi dış etkenlerin yeryüzünü aşındırması, taşıması ve biriktirmesi sonucu oluşan kuvvetlerdir. Bu kuvvetler, iç kuvvetlerin oluşturduğu şekilleri zamanla değiştirir.
- 💧 Akarsular: Yeryüzündeki suları toplayarak denizlere veya göllere taşıyan su kütleleridir. Vadiler, deltalar ve birikinti konileri gibi şekiller oluştururlar.
- 💨 Rüzgarlar: Kurak ve yarı kurak bölgelerde etkili olan ve toprağı aşındırıp taşıyan hava hareketleridir. Kumullar, mantar kayalar ve lös depoları gibi şekiller oluştururlar.
- 🧊 Buzullar: Yüksek dağlık bölgelerde ve kutuplara yakın yerlerde görülen büyük buz kütleleridir. Morenler, buzul vadileri ve sirk gölleri gibi şekiller oluştururlar.
- 🌊 Dalgalar ve Akıntılar: Deniz ve okyanus kıyılarında etkili olan ve kıyı şeridini şekillendiren su hareketleridir. Falezler, kumsallar ve lagünler gibi şekiller oluştururlar.
- 🌱 Karasal Ayrışma (Çözülme): Kayaçların fiziksel ve kimyasal olarak parçalanmasıdır. Sıcaklık farkları, donma-çözülme olayları ve kimyasal reaksiyonlar ayrışmaya neden olur.
🇹🇷 Türkiye'nin Yer Şekilleri
Türkiye, genç ve dağlık bir ülkedir. Farklı iklim özellikleri ve jeolojik yapısı nedeniyle çeşitli yer şekillerine sahiptir.
- 🏔️ Dağlar: Kuzey Anadolu Dağları ve Toros Dağları, Türkiye'nin en önemli dağ sıralarını oluşturur.
- 🏞️ Platolar: Yüksekte bulunan düzlüklerdir. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygındır.
- 🏞️ Ovalar: Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla dolmuş düzlüklerdir. Kıyı bölgelerinde ve akarsu vadilerinde sıkça görülür.
- 🌊 Kıyılar: Türkiye'nin üç tarafı denizlerle çevrilidir. Ege kıyıları girintili çıkıntılı, Karadeniz kıyıları ise daha düzgündür.
🌍 Nüfus ve Yerleşme
Nüfus, belirli bir alanda yaşayan insan sayısıdır. Yerleşme ise insanların barınma ve yaşama amacıyla kurdukları alanlardır.
- 📈 Nüfus Yoğunluğu: Birim alana düşen insan sayısıdır. Türkiye'de nüfus yoğunluğu Marmara Bölgesi'nde daha yüksektir.
- 🏘️ Kentsel ve Kırsal Yerleşmeler: Kentsel yerleşmelerde nüfus daha yoğun ve ekonomik faaliyetler çeşitlidir. Kırsal yerleşmelerde ise nüfus daha az ve tarım ön plandadır.
- Migration: İnsanların bir yerden başka bir yere göç etmesidir. Ekonomik, sosyal ve siyasi nedenlerle gerçekleşebilir.
