# 📚 10. Sınıf Edebİyat 1. Dönem 2. Yazılı Çözümlü Sorular – Ders Notu
🎯 Yazılı Sınavına Hazırlık Rehberi
Sevgili öğrenciler, 10. sınıf edebiyat dersinin 1. dönem 2. yazılı sınavına hazırlanırken karşılaşabileceğiniz soru tiplerini ve çözüm yöntemlerini bu notta bulabilirsiniz. Burada, İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı, İslami Dönem İlk Ürünler, Halk Edebiyatı ve Divan Edebiyatı gibi konulardan çıkabilecek sorulara örnekler ve açıklamalı çözümler hazırladık.
📖 1. Bölüm: Bilgi ve Kavrama Soruları (Çözümlü)
🧩 Örnek Soru 1:
"Sagu, koşuk, destan ve sav" kavramlarını tanımlayarak, bu ürünlerin hangi dönem Türk edebiyatına ait olduğunu yazınız.
✅ Çözüm:
- 🎭 Sagu: İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ölen bir kişinin ardından söylenen ağıt şiirleridir. (Örn: Alp Er Tunga Sagusu)
- 🎶 Koşuk: İslamiyet öncesinde sığır (av) törenlerinde söylenen, aşk, doğa ve kahramanlık konulu şiirlerdir. Nazım birimi dörtlüktür.
- 🏹 Destan: Toplumu derinden etkileyen olayların (savaş, göç, doğal afet) kuşaktan kuşağa aktarılan uzun manzum hikâyeleridir. (Örn: Oğuz Kağan Destanı)
- 💬 Sav: İslamiyet öncesi dönemde atasözü niteliğinde kısa ve özlü sözlerdir.
Cevap: Bu dört ürün de İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı dönemine aittir.
🧩 Örnek Soru 2:
Divan edebiyatında "kaside" nazım şeklinin bölümlerinden üç tanesini yazarak, "nesip" bölümünün neyden bahsettiğini açıklayınız.
✅ Çözüm:
Kasidenin geleneksel bölümleri şunlardır:
- 1. Nesip/Teşbib: Şair bu bölümde doğa betimlemeleri, mevsim manzaraları (özellikle bahar) anlatır.
- 2. Girizgâh: Asıl konuya (methiye) geçiş yapılan kısa bölümdür.
- 3. Methiye: Övülen kişi (padişah, devlet büyüğü) için övgülerin yer aldığı asıl bölümdür.
Cevap: Nesip bölümü, genellikle doğa tasvirleri ve betimlemelerinden bahseder.
🔍 2. Bölüm: Metin İnceleme ve Yorumlama Soruları (Çözümlü)
🧩 Örnek Soru 3:
Aşağıdaki dörtlük hangi Türk edebiyatı dönemine aittir? Nazım şekli ve teması nedir? Yorumlayınız.
"El çek tabib medet mihnet dermanımdan
Beni sorma sakın sen hal-i perişanımdan
Ateş düştü canıma ciğerim yağ oldu
Ağlarım çağlar gibi hasret deryanımdan"
✅ Çözüm:
- 🎭 Dönem: Bu dörtlük, aruz ölçüsü, Arapça-Farsça kelimeler (tabib, mihnet, derya) ve "aşk/acı" temasıyla Divan Edebiyatı özellikleri taşır.
- 📜 Nazım Şekli: Dörtlüklerden oluşması ve "aşk, ıstırap" gibi konuları işlemesiyle büyük olasılıkla bir şarkı veya murabba olabilir. (Divan edebiyatında dörtlük nazım birimi)
- 💔 Tema: Şair, aşk acısıyla yanıp tutuştuğunu, bu derde çarenin olmadığını ve gözyaşlarının bir deniz gibi aktığını ifade eder. Tema aşk ıstırabı ve firak (ayrılık) acısıdır.
📝 3. Bölüm: Eser-Yazar Eşleştirme ve Boşluk Doldurma
🧩 Örnek Soru 4:
Aşağıdaki eserleri karşılarındaki yazarlarla eşleştiriniz.
- 1. Garipname ( . . . ) a. Yunus Emre
- 2. Risaletü'n-Nushiyye ( . . . ) b. Âşık Paşa
- 3. Mantıku't-Tayr ( . . . ) c. Ali Şir Nevai
- 4. Muhakemetü'l-Lugateyn ( . . . ) d. Gülşehri
✅ Çözüm:
1. Garipname → b. Âşık Paşa (Tasavvufi konuları Türkçe anlatan önemli bir eser)
2. Risaletü'n-Nushiyye → a. Yunus Emre (Öğütler kitabı anlamına gelen mesnevi)
3. Mantıku't-Tayr → d. Gülşehri (Feridüddin Attar'dan çevrilen, tasavvufi alegori)
4. Muhakemetü'l-Lugateyn → c. Ali Şir Nevai (Türkçenin Farsçadan üstünlüğünü savunan eser)
💡 Sınav İpuçları ve Genel Tekrar
- 📌 Terimleri iyi öğrenin: Özellikle koşma, varsağı, semai, destan, gazel, kaside, mesnevi gibi nazım şekillerinin yapı ve tema özelliklerini karşılaştırmalı çalışın.
- 📌 Eser-yazar ezberi: Geçiş dönemi (Kutadgu Bilig, Divan-ı Hikmet, Atabetü'l-Hakayık) ve klasik dönem eserlerini yazarlarıyla birlikte tekrar edin.
- 📌 Paragraf yorumu: Verilen bir şiir parçasından dönem çıkarımı yapabilmek için o dönemin dil, ölçü, tema ve zihniyet özelliklerine hakim olun.
- 📌 Kronoloji: Türk edebiyatı dönemlerinin sırasını (İslamiyet Öncesi, Geçiş Dönemi, Halk Edebiyatı, Divan Edebiyatı) ve her dönemin genel özelliklerini bilin.
Bu çözümlü örnekler, sınavda benzer soru tipleriyle karşılaştığınızda nasıl bir yol izlemeniz gerektiği konusunda size yol gösterecektir. Bol bol tekrar ve pratik yapmayı unutmayın. Hepinize sınavlarınızda başarılar dilerim! 🌟
