11. Sınıf Felsefe 1. Dönem 1. Yazılı Konuları
📚 11. Sınıf Felsefe 1. Dönem 1. Yazılı Konularına Genel Bakış
Merhaba! Bu içerik, 11. sınıf Felsefe dersi için 1. dönem 1. yazılı sınavında karşılaşabileceğin temel konuları özetlemek ve çalışmana rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bir ders notu niteliğindedir. Müfredata bağlı olarak küçük farklılıklar olabilir, ancak genel çerçeve aşağıdaki gibidir. Konuları sırayla, tanımları ve önemli filozofları vurgulayarak çalışmak başarılı olmanın anahtarıdır.
🎯 Yazılı Sınavında Odaklanılacak Üniteler
Genellikle ilk yazılı, dönemin başından itibaren işlenen iki ana üniteyi kapsar: MÖ 6. Yüzyıl-MS 2. Yüzyıl Felsefesi ve MS 2. Yüzyıl-MS 15. Yüzyıl Felsefesi. Yani, Antik Yunan'dan Orta Çağ'ın sonuna kadar olan felsefi düşünceyi içerir.
🔍 Ünite 1: MÖ 6. Yüzyıl - MS 2. Yüzyıl Felsefesi (Antik Yunan ve Roma Felsefesi)
Bu ünite, felsefenin doğuşu ve sistemleşmesini kapsar. Aşağıdaki başlıklara hakim olmalısın:
- ✅ Felsefenin Ortaya Çıkışı: Mitos'tan (Mythos) Logos'a geçiş ne demektir? İlk filozoflar (Thales, Anaksimandros, Anaksimenes) neden "Arkhe" (temel madde) arayışındaydı?
- ✅ Sokrates Öncesi Doğa Filozofları: Arkhe kavramı etrafında Herakleitos (değişim), Parmenides (varlık), Demokritos (atom) görüşlerini bil.
- ✅ Sofistler ve Sokrates: Sofistlerin (Protagoras, Gorgias) göreceli, insan merkezli yaklaşımı. Sokrates'in diyalektik (soru-cevap) yöntemi, "Kendini bil!" sözü ve etik anlayışı.
- ✅ Platon (Eflatun): İdealar Kuramı nedir? Mağara Alegorisi'nin anlamı. Devlet modeli ve bilgi anlayışı (Doxa-Episteme).
- ✅ Aristoteles: Platon'dan farkı. Madde-Form ilişkisi. Dört Neden Teorisi (Maddi, Formel, Etkin, Ereksel Neden). Mantığın kurucusu olması.
- ✅ Hellenistik Dönem Felsefeleri: Epikuros (Hazcılık), Stoacılık (Epiktetos, Seneca - Kader ve erdem), Septisizm (Kuşkuculuk - Pyrrhon).
⛪ Ünite 2: MS 2. Yüzyıl - MS 15. Yüzyıl Felsefesi (Orta Çağ Felsefesi)
Bu dönemde felsefe, genellikle din (Hristiyanlık, İslam) ile ilişkisi içinde ele alınır.
- ✅ Orta Çağ Felsefesinin Genel Karakteri: Felsefenin "dinin hizmetçisi" (ancilla theologiae) olması ne demek? İnanç-Akıl ilişkisi temel problemdir.
- ✅ Patristik Felsefe: Hristiyan öğretiyi sistemleştiren ilk düşünürler. Augustinus ve "İnanç için anlamak istiyorum" sözü. Tanrı, zaman, kötülük problemine yaklaşımı.
- ✅ Skolastik Felsefe: Thomas Aquinas (Tomas Akinalı) ve onun beş yolu (Tanrı'nın varlığına ilişkin kanıtlar). Akıl ve inancın uyumu.
- ✅ İslam Felsefesi: Felsefenin İslam dünyasına girişi ve yorumlanması. Bu kısım müfredatta önemli bir yer tutar.
- Kindî: İlk Türk-İslam filozofu, felsefeyi savunması.
- Farabî: "İkinci Öğretmen", erdemli şehir, siyaset felsefesi.
- İbn-i Sina (Avicenna): Varlık ayrımı (Zorunlu Varlık-Mümkün Varlık), uçan adam alegorisi.
- Gazali: Tehâfüt el-Felâsife (Filozofların Tutarsızlığı). Felsefeye eleştirel yaklaşım, nedenselliğe itiraz.
- İbn-i Rüşd (Averroes): Tehâfüt el-Tehâfüt (Tutarsızlığın Tutarsızlığı). Gazali'ye cevap, akıl ve dinin uzlaştırılması.
💡 Sınavda Çıkabilecek Soru Tipleri ve Çalışma Taktikleri
- Tanım Soruları: "Arkhe nedir?", "İdealar Kuramı'nı açıklayınız.", "Skolastik felsefe ne demektir?" gibi sorulara hazırlıklı ol.
- Karşılaştırma Soruları: "Platon ve Aristoteles'in varlık anlayışlarını karşılaştırın.", "Gazali ve İbn-i Rüşd'ün akıl-inanç ilişkisine bakışını karşılaştırın."
- Filozof-Eser Eşleştirme: Filozofların temel eserlerini bil (Örn: Platon - Devlet, Gazali - Tehâfüt el-Felâsife).
- Kavram Haritası Çıkarmak: Her filozofu, temel kavramları, diğer filozoflarla ilişkisi ve dönemi içinde bir şema halinde çalışmak çok faydalıdır.
- Örnek Cümle: "Herakleitos'a göre evrenin ana özelliği sürekli değişimdir (\( \text{'Aynı nehirde iki kez yıkanılmaz.'} \)), Parmenides ise varlığın değişmez, bir ve bütün olduğunu savunur." gibi ifadeleri kullanabilmek önemlidir.
✨ Son Tavsiye
Felsefe, sadece ezber değil, anlama ve yorumlama gerektirir. Filozofların argümanlarını "Neden böyle düşünmüş olabilir?" sorusunu sorarak çalış. Bu notlar, yol haritanın temelidir. Ders kitabını ve sınıfta tuttuğun notları asla ihmal etme. Başarılar dilerim! 🤓
