📚 11. Sınıf Felsefe 1. Dönem 2. Yazılı Hazırlık Notları
🌟 Felsefenin Temel Disiplinleri
Felsefe, varlık, bilgi ve değerler alanına ilişkin sorulara sistematik bir şekilde yanıt arayan bir disiplindir. Temel disiplinleri şunlardır:
- ✅ Metafizik: Varlığın ne olduğunu, özünü ve ilk nedenlerini araştırır.
- ✅ Epistemoloji: Bilginin kaynağı, sınırları ve doğruluğu ile ilgilenir.
- ✅ Ahlak Felsefesi (Etik): İyi, kötü, ödev, sorumluluk gibi kavramları inceler.
- ✅ Siyaset Felsefesi: İktidar, devlet, adalet, birey-toplum ilişkisini ele alır.
- ✅ Sanat Felsefesi (Estetik): Güzellik, sanat ve sanat eserlerinin doğasını sorgular.
💭 Varlık Felsefesi (Ontoloji)
Varlık felsefesi, gerçekliğin ve var olan şeylerin doğasını araştırır. Temel soruları şunlardır:
- 📌 Varlık nedir?
- 📌 Varlık bir midir, çok mudur?
- 📌 Varlık değişir mi, yoksa durağan mıdır?
Önemli Yaklaşımlar:
- ➡️ İdealizm (Platon): Gerçek varlık, idealar dünyasındadır.
- ➡️ Realizm (Aristoteles): Gerçek varlık, duyularla algılanan nesneler dünyasındadır.
- ➡️ Materyalizm (Demokritos): Her şey maddeden oluşur.
- ➡️ Varoluşçuluk (Sartre): İnsan, kendi özünü kendi eylemleriyle belirler.
🧠 Bilgi Felsefesi (Epistemoloji)
Bilgi felsefesi, bilginin imkanı, kaynağı, sınırları ve ölçütleri ile ilgilenir.
Bilgi Türleri:
- 🎯 Gündelik Bilgi: Günlük yaşamda deneyimlerle elde edilir.
- 🎯 Teknik Bilgi: Bir işin nasıl yapılacağını gösterir.
- 🎯 Sanat Bilgisi: Sezgi ve yaratıcılıkla oluşur.
- 🎯 Dini Bilgi: İnanca ve vahye dayanır.
- 🎯 Bilimsel Bilgi: Nesnel, deney ve gözleme dayalı, sistemli bilgidir.
- 🎯 Felsefi Bilgi: Eleştirel, sorgulayıcı, evrensel ve birleştirici bilgidir.
Doğru Bilginin İmkanı:
- ✅ Rasyonalizm (Akılcılık): Doğru bilginin kaynağı akıldır. (Descartes, Platon)
- ✅ Empirizm (Deneycilik): Doğru bilginin kaynağı deneyimdir. (Locke, Hume)
- ✅ Kritisizm (Eleştiricilik): Bilginin kaynağı hem akıl hem deneyimdir. (Kant)
- ❌ Septisizm (Şüphecilik): Doğru bilgiye ulaşılamaz. (Pyrrhon)
- ✅ Pozitivizm (Olguculuk): Bilgiye sadece deney ve gözlemle ulaşılır. (Comte)
⚖️ Ahlak Felsefesi (Etik)
Ahlak felsefesi, insan eylemlerini ve bu eylemlerin dayandığı ilkeleri inceler.
Temel Kavramlar: İyi, kötü, ödev, sorumluluk, erdem, vicdan, ahlak yasası.
Önemli Görüşler:
- ➡️ Haz Ahlakı (Epikuros): İyi, haz veren; kötü, acı verendir.
- ➡️ Fayda Ahlakı (Utilitarizm): En fazla sayıda insana en yüksek faydayı sağlayan eylem iyidir. (Bentham, Mill)
- ➡️ Ödev Ahlakı (Deontoloji): Eylemin sonucu değil, niyeti önemlidir. (Kant)
- ➡️ Erdem Etiği (Aristoteles): İyi yaşam, erdemli bir yaşamdır.
🏛️ Siyaset Felsefesi
Siyaset felsefesi, ideal düzen arayışı, iktidarın kaynağı ve meşruiyeti gibi konuları ele alır.
Temel Kavramlar: Devlet, iktidar, meşruiyet, egemenlik, birey, toplum sözleşmesi, adalet.
Önemli Düşünürler ve Teoriler:
- 📌 Platon: "Devlet" adlı eserinde ideal devlet modelini filozof kral yönetimine dayandırır.
- 📌 Aristoteles: İnsan "politik bir hayvan"dır. En iyi yönetim biçimi orta sınıfın hakim olduğu devlettir.
- 📌 Thomas Hobbes: İnsan doğası bencildir. "Leviathan"da mutlak monarşiyi savunur.
- 📌 John Locke: Doğal haklar (yaşam, özgürlük, mülkiyet). Sınırlı devlet anlayışı.
- 📌 Jean-Jacques Rousseau: "Toplum Sözleşmesi". Genel irade kavramı.
💡 Yazılıda Çıkabilecek Önemli Sorular
- 🔍 Felsefi bilgi ile bilimsel bilgi arasındaki farklar nelerdir?
- 🔍 Rasyonalizm ve empirizmi karşılaştırınız.
- 🔍 Kant'ın kritisizm (eleştiricilik) felsefesini açıklayınız.
- 🔍 Aristoteles'in varlık anlayışını açıklayınız.
- 🔍 Hobbes, Locke ve Rousseau'nun toplum sözleşmesi teorilerini karşılaştırınız.
- 🔍 Ödev ahlakı ile fayda ahlakı arasındaki temel fark nedir?
🎯 Başarı İpucu: Bu konuları çalışırken filozofların temel argümanlarını ve birbirleriyle olan benzerlik/farklılıklarını öğrenmeye odaklan. Kavramları kendi cümlelerinle açıklayabilmek çok önemli!
