🧬 2026 TYT Biyoloji: Enzim İnhibisyonu Nedir?
Enzimler, canlılardaki kimyasal tepkimeleri hızlandıran
biyolojik katalizörlerdir. Ancak bazen bazı maddeler, enzimlerin çalışmasını engelleyebilir. İşte bu olaya
enzim inhibisyonu denir. Yani, bir
inhibitör (engelleyici) molekülü enzime bağlanarak onun aktivitesini azaltır veya tamamen durdurur.
🧪 Enzim İnhibisyonunun Çeşitleri Nelerdir?
Enzim inhibisyonu temelde ikiye ayrılır:
Geri dönüşümlü (Reversibl) inhibisyon ve
Geri dönüşümsüz (Irreversibl) inhibisyon.
🔄 Geri Dönüşümlü (Reversibl) İnhibisyon
Bu tip inhibisyonda, inhibitör enzime zayıf bağlarla bağlanır. Bu bağlar kolayca kopabilir, yani inhibisyon geçicidir. Üç ana türü vardır:
- 🎯 Kompetitif (Yarışmalı) İnhibisyon: İnhibitör, enzimin aktif bölgesine bağlanmak için substratla yarışır. Yani, inhibitör ve substrat aynı yere bağlanmaya çalışır.
Eğer inhibitör bağlanırsa, substrat bağlanamaz ve tepkime gerçekleşmez.
Substrat konsantrasyonu artırılarak bu inhibisyonun etkisi azaltılabilir.
- 📍 Nonkompetitif (Yarışmasız) İnhibisyon: İnhibitör, enzimin aktif bölgesi dışındaki bir bölgeye bağlanır. Bu bağlanma, enzimin şeklini değiştirerek aktif bölgenin substrata uygunluğunu bozar.
Substrat bağlanabilir, fakat tepkime normal hızda gerçekleşmez veya hiç gerçekleşmez.
Substrat konsantrasyonunu artırmak bu inhibisyonu etkilemez.
- 📍 Unkompetitif (Karışık) İnhibisyon: İnhibitör sadece enzim-substrat kompleksine bağlanır. Yani, inhibitör enzime direkt bağlanamaz, önce substratın bağlanması gerekir.
Bu durum, enzimin aktivitesini azaltır.
🚫 Geri Dönüşümsüz (Irreversibl) İnhibisyon
Bu tip inhibisyonda, inhibitör enzime güçlü (genellikle kovalent) bağlarla bağlanır. Bu bağlar kolayca kopmaz, yani inhibisyon kalıcıdır.
- 💣 Örnek: Bazı zehirler ve ilaçlar bu şekilde çalışır. Örneğin, siyanür bazı enzimleri geri dönüşümsüz olarak inhibe ederek ölümcül etkilere yol açabilir.
Enzim tamamen işlevsiz hale gelir ve yeni enzim sentezi gereklidir.
💊 Enzim İnhibisyonunun Önemi
Enzim inhibisyonu, ilaç geliştirme ve metabolik yolakların düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Örneğin, birçok ilaç enzimleri inhibe ederek hastalıkların tedavisinde kullanılır. Ayrıca, hücreler metabolik yolakları kontrol etmek için doğal inhibitörler kullanır.
🔬 Örnek Soru
Aşağıdakilerden hangisi kompetitif inhibisyona örnektir?
A) Bir ilacın enzimin allosterik bölgesine bağlanarak aktivitesini azaltması.
B) Substrat konsantrasyonu arttırıldığında inhibisyonun etkisinin azalması.
C) İnhibitörün enzime kalıcı olarak bağlanması.
D) İnhibitörün sadece enzim-substrat kompleksine bağlanabilmesi.
Cevap: B
Çözüm: Kompetitif inhibisyonda, inhibitör ve substrat enzimin aktif bölgesine bağlanmak için yarışır. Substrat konsantrasyonu artırıldığında substratın bağlanma olasılığı artar ve inhibisyonun etkisi azalır.
