🧪 2026 TYT Biyoloji: Fotosentezin Evreleri Nelerdir?
Fotosentez, bitkilerin ve bazı bakterilerin güneş enerjisini kullanarak karbondioksit ve suyu glikoza (şekere) dönüştürme işlemidir. Bu süreç, iki ana evrede gerçekleşir:
Işığa Bağımlı Evre ve
Işıktan Bağımsız Evre (Calvin Döngüsü).
☀️ Işığa Bağımlı Evre
Bu evre,
tilakoit zarlarında gerçekleşir ve ışık enerjisi kullanılarak
ATP (adenozin trifosfat) ve
NADPH (nikotinamid adenin dinükleotit fosfat) üretilir.
- 💧 Su Fotolizi: Su molekülleri ışık enerjisiyle parçalanır. Bu olay sonucunda oksijen ($O_2$) açığa çıkar, elektronlar (e-) ve protonlar ($H^+$) oluşur.
$H_2O \rightarrow 2H^+ + 2e^- + \frac{1}{2}O_2$
- ⚡️ Elektron Taşıma Sistemi (ETS): Klorofil tarafından yakalanan ışık enerjisi, elektronları uyarır. Bu elektronlar, ETS boyunca taşınırken ATP ve NADPH üretilir.
- 🔋 ATP Üretimi (Fotofosforilasyon): ETS'den geçen elektronların enerjisiyle ATP sentaz enzimi kullanılarak ADP'den ATP üretilir.
- NADPH Üretimi: ETS'nin sonunda elektronlar, NADP+ molekülü ile birleşerek NADPH'yi oluşturur.
🌑 Işıktan Bağımsız Evre (Calvin Döngüsü)
Bu evre,
stroma adı verilen kloroplastın sıvı kısmında gerçekleşir. Işığa bağımlı evrede üretilen ATP ve NADPH kullanılarak karbondioksit ($CO_2$) glikoza dönüştürülür.
- ♻️ Karbondioksit Fiksasyonu: $CO_2$, ribuloz-1,5-bisfosfat (RuBP) adı verilen bir molekülle birleşir. Bu reaksiyonu RuBisCO enzimi katalizler.
- 🍬 Redüksiyon: Fiksasyon sonucu oluşan kararsız molekül, ATP ve NADPH kullanılarak gliseraldehit-3-fosfat (G3P) adı verilen bir şekere dönüştürülür.
- regenerasyon: G3P moleküllerinin bir kısmı glikoz üretimi için kullanılırken, diğer kısmı RuBP'nin yeniden üretimi için harcanır. Bu sayede döngü devam eder.
🌿 Özetle Fotosentez
- ☀️ Işığa Bağımlı Evre: Işık enerjisi kimyasal enerjiye dönüştürülür (ATP ve NADPH). Oksijen ($O_2$) üretilir.
- 🌑 Işıktan Bağımsız Evre: $CO_2$, ATP ve NADPH kullanılarak glikoza dönüştürülür.
