Genetik, canlıların özelliklerinin nasıl aktarıldığını inceleyen bilim dalıdır. Bu aktarımda önemli roller oynayan kavramlardan ikisi de homozigot ve heterozigot genotiplerdir. Gelin, bu terimlerin ne anlama geldiğine yakından bakalım.
Gen, bir canlının belirli bir özelliğini belirleyen DNA parçasıdır. Örneğin, göz rengi, saç şekli gibi özellikler genler tarafından kontrol edilir. Her birey, her bir özellik için annesinden ve babasından birer tane olmak üzere iki gen alır.
Alel, bir genin farklı varyasyonlarıdır. Göz rengi örneğinden devam edersek, kahverengi göz aleli ve mavi göz aleli farklı alellere örnektir. Her birey, bir özellik için iki alele sahiptir.
Homozigot, bir özellik için aynı alellere sahip olmak demektir. Yani, bir birey annesinden ve babasından aynı aleli almışsa, o özellik için homozigottur. Homozigotluk baskın veya çekinik olabilir:
Heterozigot, bir özellik için farklı alellere sahip olmak demektir. Yani, bir birey annesinden farklı, babasından farklı bir alel almışsa, o özellik için heterozigottur. Örneğin, kahverengi göz aleli (B) baskın ve mavi göz aleli (b) çekinik ise, Bb genotipine sahip bir birey heterozigottur ve kahverengi gözlüdür. Çünkü baskın alel (B), çekinik aleli (b) baskılar.
Aşağıdaki tablo, homozigot ve heterozigot kavramlarını daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır:
Soru: Bezelyelerde sarı tohum rengi (S) yeşil tohum rengine (s) baskındır. Buna göre, aşağıdaki genotiplerden hangisi heterozigottur?
Çözüm: Heterozigot, farklı alellere sahip olmak demektir. Bu durumda, doğru cevap B) Ss olacaktır. Çünkü bu genotipte hem baskın sarı tohum aleli (S) hem de çekinik yeşil tohum aleli (s) bulunmaktadır.
