🧬 2026 TYT Biyoloji: Hücre Döngüsü ve Mitotik Evreler
Hücre döngüsü, bir hücrenin büyüme, DNA'sını kopyalama ve bölünerek yeni hücreler oluşturma sürecidir. Bu döngü, canlıların büyümesi, gelişmesi ve dokuların onarımı için hayati öneme sahiptir. Hücre döngüsü temel olarak iki ana evreden oluşur: interfaz ve mitotik evre (M evresi).
🌱 İnterfaz
İnterfaz, hücre döngüsünün en uzun süren evresidir ve hücrenin bölünmeye hazırlanırken büyüme ve DNA replikasyonu gibi önemli olayları gerçekleştirdiği dönemdir. İnterfaz kendi içinde üç alt evreye ayrılır:
- G1 Evresi (Büyüme Evresi): Hücre büyür, organellerini çoğaltır ve protein sentezi yapar. Hücrenin bölünme için yeterli büyüklüğe ulaştığı ve gerekli kaynaklara sahip olduğu kontrol edilir.
- S Evresi (DNA Sentezi Evresi): DNA replikasyonu gerçekleşir. Her bir kromozomun kopyası oluşturulur, böylece her bir kardeş kromatit aynı genetik bilgiye sahip olur.
- G2 Evresi (Bölünmeye Hazırlık Evresi): Hücre, bölünme için gerekli olan proteinleri ve organelleri sentezler. DNA replikasyonunun doğru tamamlanıp tamamlanmadığı kontrol edilir.
🔬 Mitotik Evre (M Evresi)
Mitotik evre, hücrenin fiziksel olarak bölündüğü ve iki yeni hücrenin (
kardeş hücreler) oluştuğu evredir. Mitotik evre iki ana aşamadan oluşur: mitoz ve sitokinez.
✨ Mitoz
Mitoz, çekirdek bölünmesi sürecidir ve kromozomların ayrılmasıyla sonuçlanır. Mitoz kendi içinde dört evreye ayrılır:
- Profaz: Kromatin yoğunlaşarak kromozomları oluşturur. Çekirdek zarı parçalanır ve iğ iplikleri oluşmaya başlar.
- Metafaz: Kromozomlar hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) dizilir. İğ iplikleri kromozomların sentromer bölgelerine bağlanır.
- Anafaz: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir.
- Telofaz: Kromozomlar çözülmeye başlar ve çekirdek zarı yeniden oluşur. İğ iplikleri kaybolur.
🔪 Sitokinez
Sitokinez, sitoplazmanın bölünmesiyle iki ayrı hücrenin oluştuğu süreçtir. Hayvan hücrelerinde hücre zarı boğumlanarak bölünme gerçekleşirken, bitki hücrelerinde hücre plağı oluşarak yeni hücre duvarı oluşturulur.
🎯 Hücre Döngüsünün Kontrolü
Hücre döngüsü, hücrenin büyümesini, DNA replikasyonunu ve bölünmesini düzenleyen karmaşık bir kontrol sistemine sahiptir. Bu kontrol sistemi, hücre döngüsünün doğru ve zamanında ilerlemesini sağlar. Hücre döngüsünde kontrol noktaları bulunur. Bu kontrol noktaları, döngünün bir sonraki aşamasına geçmeden önce belirli koşulların yerine getirilmesini sağlar. Örneğin, DNA hasarı tespit edilirse, hücre döngüsü durdurulur ve hasar onarılana kadar ilerlemez.
❗ Önemli Not
Hücre döngüsünün düzgün çalışmaması, kontrolsüz hücre büyümesine ve kansere yol açabilir. Bu nedenle, hücre döngüsünün düzenlenmesi ve kontrol mekanizmaları biyoloji ve tıp alanında büyük önem taşır.
