Açık hava basıncı, atmosferdeki havanın yeryüzüne uyguladığı kuvvettir. Etrafımızdaki her şeye basınç yapar, ama biz bu basınca o kadar alışkınız ki fark etmeyiz bile!
Açık hava basıncı her yerde aynı değildir. Bazı faktörler basıncı etkiler:
Açık hava basıncını ölçmek için kullanılan aletlere barometre denir. İki temel barometre türü vardır:
Açık hava basıncını tam olarak hesaplamak için karmaşık denklemler kullanılır, ancak bazı basit yaklaşımlar da mevcuttur.
Yükseklikle basınç arasındaki ilişki yaklaşık olarak şu şekilde ifade edilebilir:
$P = P_0 - (h / 8)$
Örnek: Deniz seviyesinden 1.6 km yükseklikteki basıncı hesaplayalım:
$P = 1 - (1.6 / 8) = 1 - 0.2 = 0.8 \ atm$
Daha basit bir yaklaşımla, her 100 metrede bir basıncın yaklaşık 10 milibar (mb) azaldığını varsayabiliriz.
Örnek: Deniz seviyesinde 1013 mb olan basınç, 500 metre yükseklikte yaklaşık olarak ne olur?
Azalma miktarı: $(500 \ m / 100 \ m) \times 10 \ mb = 50 \ mb$
Basınç: $1013 \ mb - 50 \ mb = 963 \ mb$
TYT Fizik sınavında açık hava basıncı ile ilgili sorular genellikle kavramsal bilgiyi ve basit hesaplamaları içerir. Sorular genellikle barometreler, yükseklikle basınç değişimi ve günlük hayattaki etkileri üzerinedir.
Örnek Soru:
Bir dağın zirvesinde barometre 69 cmHg değerini gösteriyor. Aynı anda dağın eteğinde barometre 76 cmHg değerini gösteriyor. Buna göre, dağın zirvesi ile eteği arasındaki yükseklik farkı yaklaşık olarak kaç metredir?
Çözüm:
Her 1 cmHg basınç farkı yaklaşık 10.5 metre yüksekliğe karşılık gelir.
Basınç farkı: $76 \ cmHg - 69 \ cmHg = 7 \ cmHg$
Yükseklik farkı: $7 \ cmHg \times 10.5 \ m/cmHg = 73.5 \ m$ (yaklaşık)
Bu tür soruları çözerken, basınç birimlerine dikkat etmek ve yükseklikle basınç arasındaki ilişkiyi doğru kurmak önemlidir.
