🌍 2026 TYT Kimya: Biyosferdeki Madde Döngüleri
Merhaba gençler! Kimya dersinde, canlıların yaşadığı ortam olan biyosferdeki madde döngülerini inceleyeceğiz. Bu döngüler, elementlerin ve bileşiklerin canlılar ve çevre arasında sürekli olarak dolaşımını sağlar. Hazırsanız başlayalım!
💧 Su Döngüsü
Su döngüsü, yeryüzündeki suyun buharlaşma, yoğuşma, yağış ve yüzey akışı gibi süreçlerle sürekli olarak hareket etmesidir.
- ☀️ Buharlaşma: Güneş enerjisiyle denizler, göller ve nehirlerden su buharlaşır.
- ☁️ Yoğuşma: Su buharı yükselerek soğur ve bulutları oluşturur.
- 🌧️ Yağış: Bulutlardaki su damlacıkları birleşerek yağmur, kar veya dolu şeklinde yeryüzüne düşer.
- 🏞️ Yüzey Akışı: Yağışlarla yeryüzüne düşen su, nehirler ve göller aracılığıyla denizlere ulaşır.
carbon️ Karbon Döngüsü
Karbon döngüsü, karbonun atmosfer, okyanuslar, toprak ve canlılar arasında dolaşımını ifade eder.
- 🌿 Fotosentez: Bitkiler, havadaki karbondioksiti (CO2) kullanarak besin üretir ve oksijen (O2) açığa çıkarır.
- 呼吸 Solunum: Canlılar, besinleri parçalayarak enerji elde eder ve karbondioksiti atmosfere verir.
- 🔥 Yanma: Fosil yakıtların (kömür, petrol, doğalgaz) yanmasıyla karbondioksit atmosfere salınır.
- 💀 Çürüme: Ölü canlıların ayrışmasıyla karbon, toprağa ve atmosfere geri döner.
nitrogen️ Azot Döngüsü
Azot döngüsü, azotun atmosfer, toprak ve canlılar arasında dönüşümünü kapsar. Azot, proteinler ve nükleik asitler gibi önemli moleküllerin yapısında bulunur.
- 💨 Azot Fiksasyonu: Bazı bakteriler, havadaki azotu (N2) amonyağa (NH3) dönüştürür.
- 🌱 Nitrifikasyon: Amonyak, nitrit (NO2-) ve nitrat (NO3-) gibi bitkiler tarafından kullanılabilen formlara dönüştürülür.
- 🍎 Asimilasyon: Bitkiler, nitratı alarak protein ve diğer organik moleküllerin yapısına katarlar.
- 💀 Denitrifikasyon: Bazı bakteriler, nitratı tekrar azot gazına dönüştürerek atmosfere verir.
phosphorus️ Fosfor Döngüsü
Fosfor döngüsü, fosforun toprak, su ve canlılar arasında dolaşımını içerir. Fosfor, DNA, RNA ve ATP gibi önemli moleküllerin yapısında bulunur.
- ⛰️ Ayrışma: Kayaçların ayrışmasıyla fosfor, toprağa karışır.
- 🪴 Bitki Alımı: Bitkiler, topraktaki fosforu alarak kullanır.
- 🐾 Hayvan Alımı: Hayvanlar, bitkileri yiyerek fosforu vücutlarına alır.
- 💩 Atıklar ve Ölüm: Canlıların atıkları ve ölüleri ayrışarak fosforu toprağa geri verir.
Umarım bu özet, 2026 TYT Kimya sınavına hazırlanırken size yardımcı olur. Başarılar dilerim!
